Beroepen van vroeger van mensen ten dienste van de stad. In deze vervolgserie belichten we hun taak en bijzonderheden. In deel 9, de gemeentebode, eerder ook wel stadsbode genoemd.

1926. Gemeente-bode Zwier Kampman in zijn nieuwe uniform, bij de opening van het verbouwde gemeentehuis.

De gemeentebode in dienst van de stad kan gezien worden als de spin in het web van de gemeentelijke organisatie. De bode regelt de organisatie rondom vergaderingen, ontvangsten en recepties, catering en huishoudelijke zorg. Hij of zij biedt vaak ook een luisterend oor. Het meest opvallend zijn de bodes bij hun taken rond huwelijksplechtigheden op het stadhuis. De bode wordt gezien als het visitekaartje van de gemeente.

Steeds meer werk

In de achttiende eeuw is in Ommen al sprake van een gemeentebode. Hij doet zijn werk op het gemeentehuis, toen nog aan het Vrijthof. In 1828 wordt op de plek van het oude Bruggehuis een nieuw gemeentehuis gebouwd. Het vervallen stadhuis aan het Vrijthof voldeed niet meer aan de eisen van de tijd. In 1926 kan het gemeentehuis uitgebreid worden. Door de bevolkingsgroei en verdere bureaucratisering binnen de overheid, nam de hoeveelheid werk op het stadhuis sterk toe, als gevolg waarvan ook de hoeveelheid ambtenaren op het stadhuis mee groeide. De gemeentebode kreeg dus steeds meer werk aan het verspreiden van documenten onder de ambtenaren.

Daarnaast diende hij als ondersteuning en als beveiliging tijdens vergaderingen van de gemeenteraad, die steeds vaker door “gewone” burgers werden bijgewoond. In die zin droegen ook democratie en democratisering bij aan uitbreiding van het werk voor de gemeentebode.

De taken van de gemeentebode bleven niet beperkt tot het bezorgen van documenten en berichten. Omdat de bode een beambte was die betrouwbaar diende te zijn, was deze ook zeer geschikt om te dienen als deurwaarder.

Zilveren bodebus uit 1739

De gemeentebode is herkenbaar aan zijn of haar uniform. Bij speciale gelegenheden draagt de bode een herkenningsteken van de stad. Dat is een zilveren bodebus die dateert uit 1739. De term ‘bodebus’ is een samenstelling van het woord ‘bode’, diender, en ‘bus’, de koker waar de brieven voor vervoer in gedaan werden. De bus gaf de drager bepaalde privileges, zoals gratis vervoer per postkoets of diligence. In de loop van de tijd veranderde het attribuut van een echte bus tot een vaak rijkversierd draaginsigne en werd alleen nog door de bode gedragen bij speciale gelegenheden.

De Ommer bodebus is voorzien van een zilveren schild met het stadswapen: de heilige Brigida, in de rechterhand een schild met klimmende leeuw en in de linkerhand een schild met adelaar. Onder op de banderol is geschreven: “Sigillum oppidi Ommensis” of wel: zegel van de Stad Ommen.

Het is niet zomaar een zilveren plakkaat van deze of gene zilversmid. Nee, het bevat de jaarletter E van 1739 en het meesterteken JWV of wel van zilversmid Jan Willem Vastenou die van 1699 tot 1743 leefde. Een juweeltje waar Ommen trots op is, temeer daar er niet veel antieke bodebussen bewaard zijn. Momenteel wordt de Ommer bodebus bewaard door het Historisch Museum.

Bode Zwier Kampman

Op 1 april 1899 komt Zwier Kampman in dienst der gemeente. Behalve bode was hij ook markt- en havenmeester van de stad. Een functie die hij 40 jaar vervulde. Op 1 maart 1939 werd hem wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd eervol ontslag verleend en ontving hij de zilveren medaille behorende bij de Orde van Oranje-Nassau. Kampman was een zeer geziene figuur in Ommen en stond bekend om zijn hulpvaardigheid.

Bode Henk Moerman

In 1954 als er plannen zijn om het gemeentehuis aan de Markt aanzienlijk uit te breiden is er ook plek voor een gemeentebode. De belangstelling voor deze functie is groot. Er solliciteren bijna 60 kandidaten. Op de voordracht worden geplaatst: R.J. van Dorland, J.H. Hendriks, H. Moerman en J. Schutte. Het is Henk Moerman die door het college van burgemeester en wethouders wordt benoemd.

Bode Gerrit Jan Hekman

Als in 1982 een nieuw gemeentehuis komt aan de Chevalleraustraat wordt gemeentebode Moerman geassisteerd door Gerrit Jan Hekman. Deze volgt Moerman korte tijd daarna op als gemeentebode. Ommen gaat in 2012 een ambtelijke fusie aan met Hardenberg. Daardoor eindigt de functie van gemeentebode. Vanaf dat moment worden bode-taken vanuit Hardenberg aangestuurd. Een fusie van korte duur, want Hardenberg besluit om per 1 januari 2020 hier een eind aan te maken.

Tekst: Harry Woertink – Foto’s: collectie OudOmmen.nl

De Ommer bodebus uit 1739 is voorzien van een zilveren schild met het stadswapen: de heilige Brigida, in de rechterhand een schild met klimmende leeuw en in de linkerhand een schild met adelaar. Onder op de banderol is geschreven: “Sigillum oppidi Ommensis” of wel: zegel van de Stad Ommen. Deze bodebus werd bij gelegenheden gedragen door de gemeentebode.