OMMEN – Het Varsenerveld, de naam zegt het al, is een veld dat ooit bestond uit alleen maar heide en laaggelegen gronden. Aangezien er geen afwatering was, was het veld onbegaanbaar met hoger gelegen stuifbelten.

De veldgronden waren eigendom van de boeren in Varsen en werden onder andere gebruikt voor het weiden van de heideschapen en voor het steken van turf voor eigen gebruik. Het tegenwoordige Varsenerveld maakte als stukje natte heide ooit onderdeel uit van duizenden hectare woeste grond ten noorden van Ommen. Het gebied is tot de twintiger jaren van de vorige eeuw buiten de ontginning gebleven.

Wim van der Heide (rechts), wijst zijn toehoorders op het mooie van het Varsenerveld.
Foto: Harry Woertink

Ontginning
Rond 1930 is een waterleiding door het gebied gegraven, de Onderhaarse leiding. Vanaf die tijd is men ook begonnen met het ontginnen van de gronden en het planten van bomen tot bos. Deze bossen zijn aangelegd als zogeheten productiebos. Dit hout werd toentertijd gebruikt voor onder andere de kolenmijnen in Limburg en als boerengeriefhout zoals afrasteringspalen dakspanten voor boerderijen die met riet of roggestro bedekt waren. In het noordelijkste gedeelte van dit gebied was tot 1982 nog regelmatig de schaapsherder met zijn kudde te zien, die het heidegebied onderhield. Tussen 1982 en 1994 werd er geen onderhoud meer gepleegd. Vanaf 1994 heeft vleesveehouder Leen Noordegraaf als pachter op vrijwillige basis met zijn dieren het beheer op zich genomen met als resultaat dat de vergrassing kon worden teruggedrongen en dat de heide en andere plantjes weer terugkeerden. Op initiatief van Henk Ruiter uit Ommen is het terrein sinds 1998 aan de vergetelheid ontrukt en is elk jaar een vrijwilligersgroep actief van de vereniging Natuur en Milieu uit Ommen. Dankzij de combinatie van grazen, maaien en plaggen rendeert het gebied uitstekend. In 2006 deed het Varsenerveld mee aan het televisieprogramma “De verkiezing van de mooiste plek van Nederland” en is toen tot mooiste plek van Overijssel verkozen en was goed voor een tweede plek in de landelijke finale.

Beheerplan
Een nieuw beheerplan moet ervoor zorgen dat de natuur in het Varsenerveld nog meer kansen krijgt. Eigenaar, pachter en de vereniging van Natuur en Milieu de Vechtstreek in Ommen hebben hiervoor een nieuw plan opgesteld, waarbij ook voor de gemeente Ommen een rol is weggelegd. Aanleiding is dat Wim van der Heide eerder dit jaar het natuurterrein van de gemeente heeft gekocht van de gemeente Ommen om bij zijn landgoed “Woesten Heide” te voegen. Verschillende maatschappelijke groepen zijn betrokken bij het Varsenerveld. De eigenaar die het voor de toekomst wil bewaren, de natuurgroep van de vereniging Natuur en Milieu de Vechtstreek die veel natuurkennis en werkkracht inbrengt, de pachter, die met koeien de begrazing doet en door het bijzondere beheer extra arbeid inzet, de gemeente Ommen die de omringende bossen in het bezit heeft, het waterschap en omwonenden die een sterke band met het gebied hebben en de rust van het gebied koesteren.

Lees verder De natuur in het eeuwenoude Varsenerveld wordt nog mooier →

Als het inwonertal van Beerzerveld zich eind 1800 uitbreidt is er behoefte aan lager onderwijs in het kanaaldorp. Voor die tijd ging het dan om openbaar onderwijs.

De openbare school bij de scholle in Beerzerveld in 1957.
Zie voor meer foto’s het album “Beerzerveld”.

Beerze had toen al een openbare school. De burgemeester van Ambt-Ommen roept via een advertentie sollicitanten op voor de functie van hoofdonderwijzer. Van de tien sollicitanten komen er uiteindelijk drie opdagen. Een examen komt er aan te pas om meester H. ter Beek uit De Velde in 1871 als zodanig aan te stellen. Hij krijgt hiervoor een jaarwedde van 450 guldens en dat is inclusief vrij wonen en tuin.

Openbare school wordt huisartsenpraktijk
Op 4 april 1871 wordt de bouw van een nieuwe school en onderwijzerswoning gegund aan R. Brinkhuis, timmerman in Stad-Ommen voor f 5699,-. De 20 are grond aan het Overijssels Kanaal die hiervoor nodig is kan gekocht worden van de heren Ter Windt en Arntz 20 are voor f 20,- totaal. Op aandringen van de raad moet burgemeester Bouwmeester zich persoonlijk op de hoogte te stellen van de vorderingen die de aannemer maakt met de bouw, of eigenlijk niet maakt. Hij blijkt zich niet te houden aan de datum van de overeengekomen oplevering. Eind 1871 kan uiteindelijk toch een mooi en nieuw schoolgebouw in gebruik worden genomen. De school is gelegen bij de “scholle” over het kanaal aan de Oosterweg/hoek Stenendijk. Veel later wordt de drijvende houten brug als oeververbinding vervangen voor een vaste brug. Dankzij uitbreiding van het aantal leerlingen kan in 1886 een tweede onderwijzer worden aangesteld in de persoon van de heer Arends. Na het vertrek van het eerste hoofd Ter Beek in 1898 wordt Arends hoofd. De school uit 1871 voldoet veel later niet meer aan de eisen. Op 26 augustus 1921 wordt de bouw van een nieuwe school aanbesteed. Aannemer G. Eppink uit Coevorden krijgt deze klus voor f 28.050,-. De levering van schoolbanken en ander meubilair wordt uitgevoerd door Jacques en Zonen uit Steenwijk.

De school heeft in de loop van de jaren stormen moeten overwinnen als het gaat om opheffing als gevolg van te weinig leerlingen. Door de komst in 1907 van een nieuwe gereformeerde school aan de overkant van het kanaal en als in 1924 er ook een hervormde school komt heeft de openbare school te kampen met stevige concurrentie. De hervormde school vestigt zich in een deel van de nog vrij nieuwe openbare school. De openbare school komt telkens in protest als sluiting dreigt. En met succes. Een klein deel van de gemeenteraad wil de school behouden en voert een proces tot aan de Kroon met behoud van de school. Bij sluiting zouden andere openbare scholen op te grote afstand van Beerzerveld komen te liggen. Openbaar vervoer was er niet. Bovendien was het bezwaar dat de kinderen ‘een kale vlakte’ zouden moeten passeren als ze elders naar school moeten. De strijd om het behoud hield gedurende het bestaan maar aan. Hetzelfde lot overkwam meer (openbare) scholen in de buurtschappen en niet alleen die in Ommen. Lees verder Openbare school Beerzerveld na 126 jaar een gesloten boek →

OMMEN – Met uiterste precisie is vorige week door een hijskraan de kap van de Konijnenbeltsmolen in Ommen gelicht.

Foto: André Slotman

Aanleiding was de slechte staat van de rieten kap. De kap is voorlopig vlak naast de molen gelegd in afwachting van een nieuwe rieten kraag. Als de kap klaar is wordt deze weer terug geplaatst en krijgt de molen aan de Zwolseweg 5 bovendien een nieuwe roede. De nieuwe roede ligt al klaar om naar boven getakeld te worden. Wanneer de molen weer in oude staat zal terugkeren is afhankelijk van de restauratiewerkzaamheden die verder nog uitgevoerd moeten worden. De onderhoudstoestand van de oude korenmolen uit 1806 kan nu op verschillende onderdelen worden geïnspecteerd door molenmaker Anne Doornbosch uit Adorp. Bovendien zijn er plannen om in de molen de rechtop staande eikenhouten hoofdas, de zogeheten koningsspil, terug te plaatsen.

De vervanging van een van de roede die in 2014 werd aangebracht, is nodig omdat naderhand uit onderzoek van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is gebleken dat de boutverbindingen niet veilig zijn. Daarom zijn de afgelopen maanden bij alle molens waar de constructie van twee aan een gelaste roeden zijn toegepast voorzien van nieuwe roedes. Bij de Vilsterse molen is de roede vorige maand vervangen.
Bron: Harry Woertink – 18 december 2018

De meeste buurtschappen in de gemeente Ommen hadden vroeger een eigen school. Daar waar school werd gehouden was de buurtschap eigenaar van het schoolvertrek.

De oude school uit 1860 aan de Beerzerweg 11 in Beerze.
Foto: Herman Wigbels

Toentertijd was nog sprake van lagere school. Je moet toch ergens beginnen niet waar? Na de Franse tijd (1795-1813) gingen de scholen over naar de gemeente. In de 18e eeuw had Beerze een “Boerschapsschool”, die door de Marke Beerze was gesticht en in stand werd gehouden. Geen schoolmeester van professie maar een boer die in zijn vrije tijd een kleine bijverdienste had als schoolmeester. Beerze kreeg omstreeks 1813 een onderwijzer in de persoon van Hendrik Ramerman. De eerste school stond midden in de buurtschap, gelegen tussen erve Kortman (huisnummer 24) en erve Warmink (Tiks, huisnummer 26) aan de Beerzerweg. In 1862 wordt een nieuwe school gebouwd gelegen ongeveer 1 kilometer verderop aan de Beerzerweg 11. Deze plek is zodanig gekozen dat ook de kinderen uit de buurtschap Junne er zoveel mogelijk profijt van hebben. Vervolgens wordt in 1920 op bijna dezelfde plek opnieuw een school gebouwd en in 1938 een nieuwe onderwijzerswoning. In 1985 komt een einde aan de school aan de Beerzerweg 14 en wordt verbouwd tot de huidige woning met een B&B gelegenheid.

Negen scholen
De lagere scholen waren in de zomer gesloten, omdat de schoolmeester en de kinderen moesten werken op het land en ’s winters werd het onderwijs met onderbrekingen gegeven, aangezien de zandwegen er naar toe vanwege het weer soms zo slecht waren dat vele kinderen lopend niet op school konden komen. Pas na 1860 werd het onderwijs krachtiger aangepakt en werden nieuwe scholen gebouwd. Schooltjes in de Marken Arriën, Giethmen, Varsen en Zeesse waren toen al opgeheven. De gemeente Ambt-Ommen kende op een gegeven moment negen lagere openbare scholen in de buurtschappen. Zo hadden Lemele, Lemelerveld, Nieuwebrug, Beerze, Beerzerveld, Hoogengraven, Vinkenbuurt, Dalmsholte en Arriërveld scholen met vaste onderwijzers. De arme gemeente kon deze lasten niet zelf betalen. Door subsidies van Rijk en Provincie bleven de scholen overeind. Uitbreiding en intensivering van het onderwijs waren het gevolg van de Onderwijswet uit 1856. De scholen, behalve die in Stad-Ommen, waren eenmansscholen, dat wil zeggen één onderwijzer gaf les in alle klassen.

Overigens bestond in Stad-Ommen in het begin van de 19de eeuw een gemeentelijke lagere school, die een voortzetting was van de vroegere stadsschool. Het leerprogramma omvatte slechts rekenen, schrijven en lezen. Reeds spoedig voelde het stadsbestuur voor uitbreiding van het schoolprogramma, door aan het rooster lessen in aardrijkskunde, geschiedenis en natuurkunde toe te voegen. Tot dit doel zou dan naast de onderwijzer H. Veenhoven, die sedert 1776 schoolmeester te Ommen was, een tweede onderwijzer moeten worden aangesteld. Daar de gemeente zelf geen geld voor deze post kon vrijmaken, vroeg zij steun aan de Staten van Overijssel, maar die kwam er niet. Lees verder Laatste school van een eeuw terug gesloten – Leren in Beerze kan sinds 1985 niet meer →

OMMERSCHANS – Het op de UNESCO-lijst krijgen van de Ommerschans is nog even vooruit geschoven. Om alle 7 koloniën te kunnen inschrijven als Werelderfgoed is meer tijd nodig.

‘Gezigt op het gesticht voor bedelaars binnen de Ommerschans, in Overijssel, van de achter zijde’.
Afbeelding: OudOmmen

Daarom wordt in 2020 de aanvraag opnieuw ingediend. Zoals bekend was eerder dit jaar de aanvraag doorgeschoven omdat de UNESCO meer aanvullende informatie wilde van de initiatiefnemers: de zeven Belgische en Nederlandse Koloniën van de Maatschappij van Weldadigheid, waaronder ook de Ommerschans. Die aanvullende informatie betreft vooral de motivatie waarom er naast de ‘vrije’ koloniën (Frederiksoord, Wilhelminaoord, Willemsoord en Wortel) ook sprake moest zijn van ‘onvrije’ koloniën (Ommerschans, Veenhuizen en Merksplas). Er was bij de UNESCO veel waardering voor het initiatief tot armoedebestrijding middels de ‘vrije’ koloniën maar het was niet duidelijk genoeg gemaakt in het rapport waarom daarnaast ‘onvrije’ en soms zelf strafkoloniën nodig waren om de ideeën van de Maatschappij te realiseren.

Niet overhaast
Voor die aanvullende informatie wil de stuurgroep ruim de tijd nemen en dus niet overhaast te werk te gaan. “We hopen als bestuur van de Vereniging De Ommerschans natuurlijk van harte dat de aanvulling op het nominatiedossier er inderdaad toe leidt dat alle koloniën een plaats krijgen op de lijst van het Werelderfgoed”, laat de vereniging De Ommerschans in een reactie weten.
Het volledig persbericht van de stuurgroep waarin het vooruit schuiven wordt aangekondigd luidt:

“Samenwerken met adviesorgaan UNESCO
Nieuwe stap in het nominatieproces voor de Koloniën van Weldadigheid
Nederland en België gaan in op het aanbod van ICOMOS, het adviesorgaan van UNESCO, om samen te werken aan een aangevuld dossier voor de nominatie van de Koloniën van Weldadigheid als Werelderfgoed. Lees verder Erkenning Ommerschans als Werelderfgoed nog even vooruit geschoven →