De trein komt al 120 jaar naar Ommen en vervoert iedereen die naar werk, school of naar andere bestemmingen op weg is. Door de trein kreeg het stadje aan de Vecht meer bekendheid.

2023. Het stationsgebouw in Ommen met ‘Spoor 7’, ervoor het Toeristisch Overstappunt als vertrekpunt voor vele wandel- en fietsroutes in de omgeving.
Zie voor meer afbeeldingen het album: 2023 – Station Ommen 120 jaar

Gemeentelijk monument

1901 werd begonnen me de aanleg van de spoorverbinding Zwolle-Ommen. Nadat in 1903 de lijn tot Ommen in gebruik werd genomen volgde in 1905 de doortrekking van de lijn richting Mariënberg tot Stadskanaal. Spoorlijn en stationsgebouw in Ommen zijn geopend op 15 januari 1903.

Het stationsgebouw met boven woning aan de Stationsweg 35 is een gemeentelijk monument. Het is een vergrote versie van het type tweede klasse dat ook nog te vinden is in Dalfsen (1903), Mariënberg (1903) en Hardenberg (1905). Aan de westkant bevond zich de goederenloods met schuifdeuren. In de uitbouw aan spoorzijde werden de seinen, wissels, overwegen en overpaden bediend door een spoorbeambte.

Stations-koffiehuizen

Met de komst van de trein ontstaan er maar liefst drie verschillende koffiehuizen in de omgeving van het station. In 1903 laat Hendrik Plasman eerst aan de zuidkant van het spoor een (stations)koffiehuis bouwen. In 1908 vervolgens aan de noordkant van het spoor met H. Guichelaar als uitbater. Ernaast vestigt zich het stations-koffiehuis van G.J. van Aalderen. In 1911 verkoopt Plasman zijn beide panden. Guichelaar switcht dan naar de Hammerweg en Steven Kuijt neemt het station-koffiehuis aan de Stationsweg over (tegenwoordig Pannenkoekenhuis Laarbos). In 1923 neemt de uit Dedemsvaart afkomstige Regnerus Ignatius (Reinier) Paping het café van Guichelaar aan de Hammerweg over. Het is van korte duur want expansiedrift doet Paping verhuizen naar de noordkant van het spoor, de Stationsweg, waar hij in 1925 café van Van Aalderen overneemt en verder gaat onder eigen naam (hotel-restaurant Paping).

Brugwachter

In 1905 wordt dicht bij het station, aan de Stationsweg 28 een woning gebouwd voor de ploegbaas. (Deze woning staat er nog). Iets voorbij de brug over de Regge kwam een brugwachterswoning die Reggebrug moest bedienen om scheepvaart mogelijk te maken. In 1910 komt bij de Reggebrug de aftakking van de OLDO-trein richting Deventer. De brugwachter krijgt er dan een taak bij als wisselwachter. In 1925 wordt de brug over de Regge vastgezet, zodat aan de bediening van de brug een eind komt. De wissel voor de richting Zwolle of Deventer wordt vanaf 1929 voor het eerst met elektrische stroom bediend vanaf het station van Ommen op een afstand van 1200 meter.

Door gebrek aan reizigers werd, ondanks fel protest, de OLDO-lijn opgeheven in 1935. De spoorlijn werd opgebroken en het gezin van spoor- en seinwachter Engberts verhuisde naar een woning in Ommen, waarna het spoor- en seinhuis ook werd gesloopt. In de Tweede Wereldoorlog wordt overigens de Reggebrug bij bombardementen ernstig beschadigd.

Vechtdallijnen

In 1938 neemt de NS het spoornet over en is voornemens de lijn sluiten op de goederentreinen na. Zover is het niet gekomen. In de tachtiger jaren van de vorige eeuw zijn opnieuw plannen om de onrendabele lijn op te heffen. Ook nu weer komt het niet zover. De exploitatie komt in 2012 in handen van de provincies Overijssel en Drenthe en wordt verzorgd door Arriva onder de naam “Vechtdallijnen”. De treindiensten worden verzorgd met de Spurt van Blauwnet. Dit is een samenwerkingsverband van Arriva met Keolis – Syntus.

Spoor 7

Door vernieuwingen aan het spoor kwam een eind aan de handbediening. De kaartverkoop en het in- en uit checken werd een automaten aangelegenheid. Toen ook de wachtruimte op slot ging kreeg Ommen te maken met een leeg stationsgebouw. Tot 1 november 2009. In het pand waar voorheen treinkaartjes werden verkocht, wachtende reizigers konden schuilen voor de regen en het spoorpersoneel de seinen en wissels bedienden, kreeg toen met de komst van restaurant met de naam ‘Spoor 7’ een nieuwe functie en werd weer het ‘visitekaartje van Ommen’. Er ging eerst een ingrijpende verbouwing aan vooraf, zodat bezoekers ontvangen konden worden in een sfeervol ingericht restaurant voor een kopje koffie terwijl je wacht op mensen die met de trein komen, een uitgebreide lunch of een snelle hap vlak voor de trein vertrekt.

Toeristisch Overstappunt en Kunsttoerisme

Het station is voor veel treinreizigers vaak de eerste kennismaking met Ommen. In 2011 komt er een Toeristisch Overstappunt als vertrekpunt voor vele wandel- en fietsroutes in de omgeving. Het stationsplein wordt opgepoetst en opnieuw ingericht. Het P+R-terrein en de fietsenstallingen worden fors uitgebreid. Ook “Spoor 7” draag voor een groot deel bij aan de beleving van het sporen per trein van- en naar Ommen. In 2018 werden de perrons vernieuwd en uitgebreid. Voor de sporen 1 en 2 komt een scheiding van reizigersstromen en meer ruimte voor het in- en uitstappen en wachten. Toen is ook een deel van een dood spoor verwijderd met uitzondering van de laatste ongeveer tien meter spoorstaven als onderdeel van het onlangs nog gerenoveerde kunstwerk ‘Huis van Reizen’. De gemeente verzorgt het onderhoud van deze creatie van Rien Monshouwer, die zichtbaar is aan de rechterkant als de trein het Ommer station verlaat op weg naar Zwolle. Er staan meer kunstwerken. In 1989 startte NS, die dat jaar het 150-jarig bestaan van het Nederlandse spoor vierde, een samenwerkingsverband met de Stichting Beeldenroute Overijssel en de Tentoonstellingsdienst Overijssel. Er werd een kunstroute ingericht met kunstwerken op en rond stations langs de spoorlijn Zwolle-Emmen. Eerder kreeg het initiatief de naam Kunstlijn. Het project werd aangekondigd als ‘het meest langgerekte openlucht-kunstmuseum’. De kunst die in en rond de elf stations tussen Zwolle en Emmen werd gerealiseerd diende onder meer het kunsttoerisme per trein te bevorderen.

Huis van Reizen

Het kunstwerk van Rien Monshouwer is alleen vanuit de trein te zien. Op een dood spoor staan op een kleine trolley de ‘ribben’ van een wit huisje. Aan de korte zijden is het voorzien van stalen deuren. Het huis oogt open en gesloten tegelijk. Het kunstwerk drukt een verlangen naar ‘thuis zijn’ uit: een herkenbaar gevoel voor reizigers die (ver) van huis zijn. Op het spoor bij Lommel in België maakte Monshouwer een vergelijkbaar werk.

Vier Windsculpturen/Mobiles

Verspreid over het stationsplein van Ommen staan verder vier rechthoekige windobjecten van Alwie Oude Aarninkhof. Het gaat om een ruimtelijk werk dat beeldend verwijst naar begrippen als licht, energie en beweging. Deze Mobiles zijn hoog in de lucht opgesteld op vier roodgelakte staanders van 4,5 meter hoogte. De transparante objecten draaien en veranderen van vorm onder invloed van de wind. 

Taxonomy applied #2

Joseph Kosuth maakte een kunstwerk voor de voormalige wachtruimte van station Ommen. Het werk beslaat de gehele lengte van de muur. In witte schreefletters op zwart behangpapier zijn de namen van belangrijke klassieke, oosterse, oude en moderne filosofen gedrukt: we zien onder meer de namen van Catharina van Siena, Habermas, Hobbes, Marx, Aristoteles, Simone de Beauvoir, Susan Sontag en Sigmund Freud. Het kunstwerk paste destijds goed bij de sobere inrichting van de wachtruimte, die nu onderdeel is van het knusse en gemoedelijke restaurant ‘Spoor 7’.

In het fotoalbum bij dit artikel meer foto’s van in- en rondom het stationsgebouw, waaronder eerdergenoemde kunstwerken. Tot zover deel 2.
Deel 1 over 120 jaar treinen in Ommen is hier te lezen: De trein brengt al 120 jaar lang toeristen naar Ommen

Tekst: Harry Woertink – Foto’s: collectie OudOmmen.nl