Dit is aflevering 17 van de reeks ‘Canon van de Ommer’, waarin Ommer en Ommenaren centraal staan. Het gaat om personen die op een of andere wijze veel hebben betekend voor de Ommer samenleving.

Philip Dirk baron van Pallandt van Eerde in de reeks ‘Canon van de Ommer’.
Zie ook het album “17. Philip Dirk baron van Pallandt”, de verzamelplek voor alles over Philip Dirk baron van Pallandt van Eerde.

Philip Dirk (Philip) baron van Pallandt (1889-1979) stamde uit een voorname, gefortuneerde, adellijke Haagse familie. Het geslacht Van Pallandt is wijdvertakt en oud; de stamreeks begint in de veertiende eeuw. In zijn jeugd woonde hij met zijn ouders en jongere zuster Connie een deel van het jaar op de ‘buitenplaats’ Duinrell in Wassenaar. In de wintermaanden woonde de familie Van Pallandt in Den Haag aan de Korte Vijverberg 6. Na vanaf 1912 al enkele malen op de uitgestrekte landgoederen in Eerde te hebben verbleven van de achterneef van zijn vader Dirk, te weten Rudolf Theodorus van Pallandt van Eerde (1868-1913) blijkt dat laatstgenoemde door zijn overlijden Philip tot universeel erfgenaam heeft benoemd.

Landgoed Eerde
Op zijn 23ste werd Philip eigenaar van landgoed Eerde bestaande uit circa 1700 hectare en het gelijknamige kasteel vol zilver, antieke meubels en wandtapijten. De complete erfenis was nog veel groter en bestond vooral uit onroerende goederen als bos, heide, vennen en zandverstuivingen, maar liefst 23 boerderijen, landgoedbuitenplaats Het Laar in Ommen, een boswachters-, tuimans- en jachthuis en een ijs- en grafkelder.

Vanaf het begin stond bij van Pallandt vast om zijn geërfd landgoed een andere bestemming te geven. De padvindersbeweging schonk Philip alle mogelijke gastvrijheid op zijn landgoed. Op Eerde kwamen kampeerterreinen en een trainingscentrum voor Scouting Nederland, genaamd Gilwelll Ada’s Hoeve aan de Zwolseweg en kreeg ook de beweging onder de Nederlandsche jongeren bekend als de Practische Idealisten Associatie de uitnodiging haar jaarlijkse kampen op zijn bezittingen op te slaan.

Krishnamurti
In 1920 ontmoet Philip Dirk baron van Pallandt in Londen de charismatische Indiër Jiddu Krishnamurti. Het was een spirituele liefde op het eerste gezicht. Vier jaar na de eerste ontmoeting met Krishnamuri geeft Philip al zijn bezittingen in Ommen weg aan de ‘Eerder Stichting’ met Krishnamuri als voorzitter. Kasteel Eerde wordt het hoofdkwartier van de Theosofische Vereniging. Vanaf dan worden ook op de Besthmenerberg jaarlijks zogenaamde sterkampen gehouden. De wereldleraar van de Orde van de ster in het Oosten heeft duizenden volgelingen die vanuit de hele wereld naar Ommen afreizen om hem te horen spreken. Alleen de verschijning van Krishnamurti was voldoende om menigten tot stilte te brengen in afwachting van de wijze woorden die hij zou gaan spreken. Dankzij Philip stond Ommen in de twintiger en dertiger jaren van de vorige eeuw dan ook volop in de belangstelling. De contacten van Philip met de Theosofische Vereniging leidde tot de oprichting van een Pythagorasschool in Huize Henan aan de Hammerweg en een gedeelte in Huize Het Laar.

Edith-Hof
De Orde van de Ster deed ook andere dingen. Daarbij werd samengewerkt met de Edith-stichting, genoemd naar Van Pallandt’s moeder. De stichting richtte zich op projecten voor de bevolking in Ommen. Als eerste was dat de oprichting van een kleuterschool de Edithschool aan de Koesteeg. Met de bouw van tien rietgedekte woningen aan het Edith-Hof, toen bestemd voor gezinnen met lage inkomens zorgde Van Pallandt voor de eerste sociale woningbouw in Ommen.

In 1928 treedt Philip in het huwelijk met Willie Voorwijk. Ze krijgen twee dochters. Voor zijn gezin bouwt Philip een modernistisch landhuis op Eerde, de Eerder Esch. Als Krishnamurti in 1929 breekt met de Theosofische Vereniging is Philip bereid om zijn vroegere landgoed terug te nemen en weet het landgoed als een geheel te behouden. Hij vergoedde de verbouwingen die op het kasteel waren doorgevoerd. Al snel had Van Pallandt een nieuwe bestemming voor het kasteel. Hij verhuurde het kasteel aan het Internationaal Genootschap der Vrienden, de Quakers.

Natuuridealisme
De spirituele liefde van Philip springt over naar natuuridealisme en hij treedt op als een soort landschapsarchitect op het landgoed. Hij houdt zich bezig met het laten verwilderen van sierplanten en introduceert exoten als de Amerikaanse variant van de blauwe bes en de Amerikaanse eik. Hij verspreidt de al op Eerde aanwezige krentenboompjes over het landgoed om boeketten in het bos te creëren. Philip richt zich op natuurbehoud met een groot netwerk. Na de Tweede Wereldoorlog, waarin hij enkele maanden gevangen zat in Buchenwald, zette hij zich vooral in voor de scouting en natuurbeschermingsorganisaties. Zo had hij zitting in het bestuur van de stichting Het Overijssels Landschap, de landelijke Scouting, Natuurmonumenten, Vogelbescherming en een aantal Ommer stichtingen.

Als het niet lukt om zijn bezittingen rendabel te maken ziet hij zich genoodzaakt Eerde in gedeelten te verkopen. De bossen tussen de weg Ommen-Den Ham en de spoorlijn werden verkocht aan Staatsbosbeheer. De gemeente Ommen werd eigenaar van Huize Het Laar en het Laarbos. Bezittingen buiten de landgoederen zoals de Koeksebelt aan de Zwolseweg, Stekkenkamp aan de Zeesserweg, Huize Hei en Dennen en Huize Henan aan de Hammerweg werden eveneens afgestoten. Kasteel en landgoed Eerde komen in handen van Natuurmonumenten met als doel het als een geheel te behouden en te behoeden voor grootschalige bebouwing. Philip houdt een vinger in de pap als adviseur van de nieuwe eigenaar.

Landgoed als leerschool
Over Philip Dirk baron van Pallandt van Eerde verscheen in 2019 een 400 bladzijde tellend boek ‘Een Landgoed als leerschool’ van mevrouw Joke Draaijer. Een eerste wetenschappelijke biografie over het leven van Philip Dirk baron van Pallandt, gebaseerd op diepgaand bronnenonderzoek en egodocumenten waarin gezocht is naar de wortels van het idealisme van Van Pallandt. In Ommen herinneringen nog steeds gebouwen aan het sociale werk van Philip en ook de naar hem genoemde Baron van Pallandtlaan. Verder een borstbeeld van hem op Edith-Hof en in Huize Het Laar. Het beste en meest imponerend bewijs aan de baron die op 1 november 1979 overleed als laatste heer van Eerde is landgoed Eerde zelf, zijn leerschool voor het leven.

Bron: Harry Woertink – 15 september 2021