OMMEN – Het smeedijzeren torenuurwerk van kasteel Eerde tussen Ommen en Den Ham is weer bij de tijd.

Het uurwerk is weer compleet met windvanger en anker.
Foto: Harry Woertink
Zie voor meer foto’s het album “Kasteeluurwerk gerestaureerd”.

Het meer dan drie eeuwen oude kasteeluurwerk is weer in oude luister hersteld. Voor het eerst sinds tijden tikken de seconden weer weg, tonen de wijzers bovenin de gevel de juiste tijd en luidt de kasteelklok op het dak weer op de halve en hele uren.

Vrijdagmiddag klokslag vier uur is met een officieel tintje de klok van het uurwerk na zestig jaar stilstand weer in werking gezet. Hierbij waren ook aanwezig familieleden van de laatste bewoner Philip Dirk baron van Pallandt van Eerde, de dochter Erin Oudshoorn-van Pallandt en kleinkinderen van de baron die zijn landgoed vanaf 1949 in delen verkocht aan Natuurmonumenten. Dankzij financiële bijdragen van het Prins Bernhard Cultuurfonds en de Ridderschap van Overijssel kon het uurwerk weer gerestaureerd worden. Hiermee was een bedrag gemoeid van ruim 25.000 euro.

Veel handwerk
Het uit 1715 daterend uurwerk – even oud als het kasteel – is onderhanden genomen door restaurateurs van de Koninklijke Eijsbouts, Klokkengieterij en Fabriek van Torenuurwerken. De restauratie vergde veel handwerk voor het ‘gaand werk’ dat de tijd meet en het ‘slagwerk’ voor het luiden van de kasteelklok. Het ophijsen van de twee zware gietijzeren gewichten van 70 en 35 kilo hoeft niet meer. Het originele hijsmechanisme wordt nu ondersteund met een computergestuurde elektromotor die elk uur de gewichten om hoog trekt. Onder de gewichten staat een zandbak om de gewichten op te vangen, mocht er onverhoopt een kabel breken.

Tandwielen
Allerlei tandwielen, assen en andere onderdelen waren verdwenen. Die moesten met de hand of machine gemaakt worden. Het uurwerk is weer compleet met windvanger en anker. Volgens Ir. Loek Romeyn, adviseur van de Stichting tot Behoud van het Torenuurwerk is het uurwerk vervaardigd door Joan Sprakel uit Goor. Romeyn die bij de restauratie adviseerde ziet een vergelijk met het torenuurwerk in de monumentale Sint Joriskerk van Drempt. Dat uurwerk is gesigneerd met de tekst: “Joan Sprakel fecit Goor. Anno 1700”. Dat betekent “Johan Sprakel maakte dit in Goor, anno 1700”. De aangebrachte knoppen op het smeedijzer zijn typische kenmerkten van de uurwerkmaker.

Stil
Het slagmechanisme van het op de zolder van het kasteel staande uurwerk is op een gegeven moment uitgezet omdat er kinderen van de Internationale school Eerde op de zolderverdieping sliepen. Probleem was ook dat de twee zware gewichten steeds moesten worden opgehesen. Het uurwerk heeft daarna nog wel een tijdje doorgelopen op een elektrisch klokje, zodat de wijzerplaat nog wel werkte. Maar de laatste jaren stond de klok echt stil. Tegenwoordig is Eerde International Boarding School Netherlands gevestigd op het landgoed, waarbij ook het kasteel wordt gebruikt. Maar slapen doen de leerlingen tegenwoordig in de bijgebouwen en zullen dus weinig last ondervinden van het bescheiden gebeier dat de klok nu elk heel en half uur over Eerde uitstrooit.

Bron: Harry Woertink – 7 februari 2020