OMMEN – Het Varsenerveld, de naam zegt het al, is een veld dat ooit bestond uit alleen maar heide en laaggelegen gronden. Aangezien er geen afwatering was, was het veld onbegaanbaar met hoger gelegen stuifbelten.

De veldgronden waren eigendom van de boeren in Varsen en werden onder andere gebruikt voor het weiden van de heideschapen en voor het steken van turf voor eigen gebruik. Het tegenwoordige Varsenerveld maakte als stukje natte heide ooit onderdeel uit van duizenden hectare woeste grond ten noorden van Ommen. Het gebied is tot de twintiger jaren van de vorige eeuw buiten de ontginning gebleven.

Wim van der Heide (rechts), wijst zijn toehoorders op het mooie van het Varsenerveld.
Foto: Harry Woertink

Ontginning
Rond 1930 is een waterleiding door het gebied gegraven, de Onderhaarse leiding. Vanaf die tijd is men ook begonnen met het ontginnen van de gronden en het planten van bomen tot bos. Deze bossen zijn aangelegd als zogeheten productiebos. Dit hout werd toentertijd gebruikt voor onder andere de kolenmijnen in Limburg en als boerengeriefhout zoals afrasteringspalen dakspanten voor boerderijen die met riet of roggestro bedekt waren. In het noordelijkste gedeelte van dit gebied was tot 1982 nog regelmatig de schaapsherder met zijn kudde te zien, die het heidegebied onderhield. Tussen 1982 en 1994 werd er geen onderhoud meer gepleegd. Vanaf 1994 heeft vleesveehouder Leen Noordegraaf als pachter op vrijwillige basis met zijn dieren het beheer op zich genomen met als resultaat dat de vergrassing kon worden teruggedrongen en dat de heide en andere plantjes weer terugkeerden. Op initiatief van Henk Ruiter uit Ommen is het terrein sinds 1998 aan de vergetelheid ontrukt en is elk jaar een vrijwilligersgroep actief van de vereniging Natuur en Milieu uit Ommen. Dankzij de combinatie van grazen, maaien en plaggen rendeert het gebied uitstekend. In 2006 deed het Varsenerveld mee aan het televisieprogramma “De verkiezing van de mooiste plek van Nederland” en is toen tot mooiste plek van Overijssel verkozen en was goed voor een tweede plek in de landelijke finale.

Beheerplan
Een nieuw beheerplan moet ervoor zorgen dat de natuur in het Varsenerveld nog meer kansen krijgt. Eigenaar, pachter en de vereniging van Natuur en Milieu de Vechtstreek in Ommen hebben hiervoor een nieuw plan opgesteld, waarbij ook voor de gemeente Ommen een rol is weggelegd. Aanleiding is dat Wim van der Heide eerder dit jaar het natuurterrein van de gemeente heeft gekocht van de gemeente Ommen om bij zijn landgoed “Woesten Heide” te voegen. Verschillende maatschappelijke groepen zijn betrokken bij het Varsenerveld. De eigenaar die het voor de toekomst wil bewaren, de natuurgroep van de vereniging Natuur en Milieu de Vechtstreek die veel natuurkennis en werkkracht inbrengt, de pachter, die met koeien de begrazing doet en door het bijzondere beheer extra arbeid inzet, de gemeente Ommen die de omringende bossen in het bezit heeft, het waterschap en omwonenden die een sterke band met het gebied hebben en de rust van het gebied koesteren.

Parel van Salland
Voor wethouder Leo Bongers namens de gemeente, pachter Leen Noordegraaf, vertegenwoordigers van de Vechtstreek, Plaatselijk Belang Varsen en Witharen, buren uit het gebied en de plaatselijke historische vereniging werden vrijdagmiddag de eerste “Bouwstenen” voor een nieuw beheer uitgereikt. Dat gebeurde in het gebied zelf met een excursie over het landgoed Woesten Heide. Volgens initiatiefnemer Wim van der Heide een visie om zo de “Parel van Salland” voor iedereen meer glans te geven. In het plan is voor de komende vier jaren het beheer van het Varsenerveld vastgelegd en er wordt gewerkt aan een 10-jarige visie. Deze wordt opgesteld in samenwerking met de Natuur en Milieu en de pachter van het gebied. Hein Kuijper, voorzitter van de natuur en milieuvereniging de Vechtstreek liet weten ingenomen te zijn met het initiatief van de nieuwe eigenaar. “Vooral ook omdat het om een uniek natuurgebied gaat. De natuurgroep heeft een belangrijke stem wat er in het gebied gebeurt”, aldus Kuijper. Dat was ook de voorwaarde van de gemeente bij de verkoop. De vrijwilligers van de natuurgroep die het beheer uitvoeren hebben inmiddels ook kennis gemaakt met de nieuwe eigenaar.

Het landgoed vertegenwoordigd bijna alle landschapstypes die er ook waren in de tijd van de Varsener Marke periode ze vormen samen één landschap Varsenerveld. Daarbij gaat het om een aaneengesloten natuurgebied met turfkuilen, heide en bosjes, lage moerasjes naast droge zandkoppengebied. Struweelsingels zorgen er voor kleinschaligheid en benadrukken de historische ontginningsslagen uit 1826. Bovendien compenseren deze singels de gevelde jonge bosjes op de heide.

Bron: Harry Woertink – 21 december 2018