De strategische ligging van Ommen ten opzichte van de Vecht en de Regge zal ongetwijfeld de doorslaggevende stem van de bisschop Otto III zijn geweest om in 1248 Ommen stadsrechten te verlenen.

In 1998 bij de viering van Ommen 750 jaar stadsrechten werd een standbeeld van bisschop Otto III op het Vrijthof geplaatst als herinnering dat hij in 1248 Ommen stadsrechten verleende.

Samen met Zwolle en Hardenberg vormde Ommen namelijk een versterkte plaats tegen de Drenten, die in opstand waren geweest. Dit is deel 2 van een vervolgserie.

De naam Ommen

Om als plaats stadsrechten te krijgen moest je natuurlijk wel bestaan. Wanneer dat voor het eerst is geweest voor Ommen is niet goed vast te stellen en wanneer de eerste bewoners hier kwamen evenmin. Wel is bekend dat omstreeks het jaar 1000 aan de Vecht mensen woonden, op de plek wat thans de plaats Ommen is.

Waar Ommen haar naam aan ontleent zijn meerdere veronderstellingen. De uitgang “men” heeft Ommen gemeen met de buurtschappen Besthmen en Giethmen, welke oude namen oorspronkelijk Bestheim en Gietheim zijn geweest; Ommen zal “Omhein” hebben geheten. Aan het veer over de Vecht zou een Huis of Heim hebben gestaan, dat bewoond werd door een dienaar van de bisschop van Utrecht die het veer in pacht of leen had. Om dit Huis zouden dan langzamerhand meer woningen zijn gebouwd en de plaats waar dit gebeurde met de naam “Omheim” zijn aangeduid. De naam Umme komt al voor in een brief van 1133, waarin de naam Engelbertus de Umme wordt genoemd.

Bewoningsgeschiedenis

Ommen kent een bijzonder lange bewoningsgeschiedenis. De hoge dekzandruggen langs de Vecht waren vanaf 9.000 v. Chr. een geliefde verblijfplaats van rondtrekkende jagers-verzamelaars. Ze leefden van de jacht, visvangst en verzamelden vruchten en noten. Vanaf 5.000 v. Chr. vestigden zich de eerste boeren in deze streken. Ze legden bescheiden akkertjes aan en hielden vee. Evenals hun jagende voorouders maakten ze uitsluitend gebruik van stenen en houten gebruiksvoorwerpen. De aanwezigheid van prehistorische bewoners is in Stegeren nog in het landschap zichtbaar in de vorm van tientallen grafheuvels. De grafheuvelgroep ook wel tumuliveld geheten dateert van de laatste steentijd tot en met de ijzertijd. Het grootste terrein met minimaal 36 heuvels uit de ijzertijd staat in de volksmond bekend als Calsum, wat “dodenheem” betekent. Opmerkelijk genoeg zijn de oudste grafheuvels het grootst. Eerder werden de doden onder deze heuvels begraven. Later werden ze gecremeerd en in urnen bijgezet in grafvelden met veel kleinere heuveltjes en greppels rondom, de zogenaamde urnenvelden.

Prathoek

Over de Slag bij Ane van 1227 is bekend dat bij het bisschoppelijke leger ook ridders meevochten die afkomstig waren uit Beerze en Stegeren. Uit Stegeren, wonende op Erve Praestinck gaat het om de familie Van Steijgeren. De buurtschap zou later naar hen vernoemd worden. Een oorkonde uit 1240 zegt dat een stuk land in de bocht van de Vecht onder Stegeren geschonken wordt aan het Zwartewatersklooster in Hasselt. Niet wordt uitgesloten dat hier de vermoorde mannen van de Slag bij Ane tijdelijk zijn begraven of als begraafplaats diende voor een gesneuvelde zoon van de dienstmannen-familie van Steijgeren, voordat ze zijn herbegraven bij het Zwartewatersklooster. Dat stuk land in de bocht van de Vecht betreft een dode arm van de Vecht, dat in de volksmond als “Prathoek” wordt aangeduid, kennelijk een afkorting van Praestinck naar Prat.

Marken

Eeuwenlang hebben de boeren met hun bedrijven de geschiedenis van het platteland bepaald. Vanaf het jaar 1350 tot aan 1850, dus vijf eeuwen lang werd in Nederland het platteland ingedeeld en bestuurd door de Marken en haar besturen. Zowel de verdeling van de gronden alsook de rechtszaken die met deze verdeling en het beheer daarvan te maken hadden, werden door de Marke-besturen bepaald. Het grondgebied van stad en ambt Ommen was verdeeld over 14 Marken: Stad Ommen, Varsen, Stegeren, Arriën, Vilsteren, Giethmen, Besthmen, Zeesse, Archem, Junne, Eerde, Beerze, Lemele en Dalmsholte.

In deel 3 meer over stadsrechten Ommen 1248-2023.

Tekst: Harry Woertink – Foto: collectie OudOmmen.nl