Op de Ommerschans hebben ooit twee kerken gestaan. Nu staat er nog één, de Boskerk, die dienst doet als Thomashuis.

De Rooms-Katholieke pastorie, gebouwd in 1869 en afgebroken in 1935.
Afb.: Vereniging De Ommerschans
Zie ook het album “Pastorie R.K. Kerk Ommerschans”

De andere kerk stond direct bij binnenkomst van de schans aan de rechterzijde, en is in 1900 afgebroken. Hier ging het om een Rooms-Katholieke Kerk met pastorie gebouwd in 1869 voor de Bedelaarskolonie “De Ommerschans”.

De pastorie, die na de sloop van de kerk in 1900 overeind bleef, had een typisch trapgeveltje. Het trok destijds aandacht van velen zo blijkt uit een beschrijving uit 1930 die het volgende laat weten: “Terzijde van den weg tusschen Balkbrug en Ommen staat, aan ’t eind van een grasperk, een hoog huis, dat gestadig de aandacht van vreemdelingen blijft trekken; touristen laten hun auto stoppen om het te beschouwen. ’t Is de voormalige pastorie der sinds lang afgebroken R.K. Kerk van de „Ommerschans”. De zijdeur, op onze foto te zien, is de hoofdingang; de beide beneden ramen van het hooge middendeel zijn die van wat men in ’n pastorie de zaal pleegt te noemen; er staat daar nog een min of meer monumentale schoorsteenmantel, zij ’t van eenvoudig stucadoorswerk. Aan het smeedwerk der scharnieren van de buitendeuren valt nog te zien, dat het huis indertijd gebouwd is als deel van ’n meer dan alledaagsch complex: kerk en pastorie.

Men zal toegeven, dat het pand met zijn typischen trapgevel en mooie verhoudingen een aangenamen indruk maakt en de gedachte opwekt: wat zal de kerk, die erbij behoorde, een merkwaardig bouwwerk geweest zijn. Naar dit huis te oordelen, was de onbekende architect — misschien voerde hij in zijn tijd dezen naam niet eens — een vakman, die zijn werk verstond. Het bedehuis werd afgebroken toen op ’t laatst der vorige eeuw het gesticht „Ommerschans” — sindsdien ook al grootendeels verdwenen — buiten gebruik werd gesteld. De pastorie werd door een inwendige verbouwing in twee beambten-woningen gesplitst en doet nog als zoodanig dienst”, tot zover de beschrijving uit 1930.

Pastorie bewoond door twee gezinnen
De pastorie werd na de sloop van de kerk geschikt gemaakt voor bewoning door twee gezinnen van ambtenaren van het toenmalige Rijksopvoedingsgesticht voor jongens. De bewoning heeft geduurd tot 1935. Daarna werd ook de pastorie afgebroken. Vervolgens kwam er een nieuwe woning op de plek met als huisadres Balkerweg 73.

Maatschappij van Weldadigheid
In de periode van de bedelaarskolonie van de Maatschappij van Weldadigheid (1819-1889) waren er verplichte zondagse kerkdiensten voor de kolonisten. In het begin werden de diensten gehouden op het binnenplein van de spinnerijzaal. De protestanten en de katholieken maakten na elkaar gebruik van deze zaal. Later werd de school gebruikt als kerk. Deze situatie duurde tot 1845. Toen werd een nieuwgebouwde protestantse kerk in gebruik genomen ten noorden van het hoofdgebouw (de zogeheten Boskerk). Voor de katholieken duurde het, zoals gezegd, tot 1869 voordat zij gebruik konden maken van een eigen kerk. De kolonie Ommerschans was in feite een parochie binnen de parochie van de toenmalig gemeente Avereest. Het kreeg de naam St. Vincentius à Paulo mee, naar de beschermheilige van de armen. In een van de kerkramen was een afbeelding van deze heilige aangebracht.

In 2006 is een gedenksteen uit de vroegere kerk herplaatst in een muurtje van het toegangshek naar de huidige woning met de tekst: “De eerste steen gelegd door den Pastoor W.H. Veeling Smale, den 30 aug. 1869. Bouwmeester S.J.H. Breukel”.

Bron: Harry Woertink – 5 juli 2022