De vergeten verzetsman Jef Last (1898-1972) gold ooit als beroemdheid in Nederland. In de laatste oorlogsmaanden van 1940-1945 zette Last zich in voor de Binnenlandse Strijdkrachten.

Afbeelding uit het boek ‘Aan de bronnen van het verzet’ van Jef Last.
Afb.: OudOmmen

Daarvoor ontvangt hij maandag 11 april (de Bevrijdingsdag van Ommen) op kasteel Eerde postuum het draaginsigne dat prins Bernhard in het leven riep.

Kasteel Eerde
Ida Last-ter Haar de vrouw van Jef Last werkte in de oorlog als huismoeder voor leerlingen van de Quakerschool op kasteel Eerde. Zij zorgde in de oorlogsjaren ook voor (geheime) contacten tussen de ondergrondse en de omgeving van het kasteel, die vooral nodig waren omdat de Duitsers nabij het kasteel gestationeerd waren, zowel op Kamp Erika als tegenover het kasteel gelegen munitiekamp. Jef Last heeft er voor gezorgd dat de toenmalige schooldirecteur Werner Hermans na de bevrijding commandant werd van het van gevangenkamp Erika (met een k) naar interneringskamp geswitchte Erica (met een c). Dit om orde te bewaken op het interneringskamp waar na 11 april 1945 leden van de ondergrondse als bewakers optraden die hun haat op de gevangenen zouden kunnen botvieren, zo liet Hermans ooit na de oorlog eens weten.

Verzet
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de rechtstaat buiten werking gesteld. Er was sprake van willekeur, vervolging, terreur en moord. Verreweg de meeste mensen probeerden er het beste van te maken en gingen zoveel mogelijk door met hun dagelijks leven. Een kleine groep kwam in verzet. Kwam op voor de rechten van anderen. Verzette zich tegen onrecht en onrechtvaardigheid zo ook Last. Josephus (Jef) Carel Franciscus Last werd geboren op 2 mei 1898 te Den Haag. Door het beroep van zijn vader werd er veel verhuisd. In respectievelijk Den Haag, Leeuwarden, Venlo, Deventer en Amsterdam bracht Last zijn jeugd door. Hij was een Nederlands dichter, prozaschrijver, vertaler en reiziger. In 1941 wordt hij actief voor het illegale blad De Vonk. De Vonk is de naam van twee verschillende illegale blaadjes tijdens de Tweede Wereldoorlog. De bijbehorende Nederlandse verzetsorganisatie wordt als de Vonk-groep aangeduid. Jef geeft lezingen, houdt zich druk bezig met ideologische en theoretische achtergrond van De Vonk en publiceert in het blad. In maart 1942 volgt een grote arrestatiegolf in de Amsterdamse Vonkgroep. Last ontkomt omdat hij zich op dat moment in Katwijk bevindt. Vanaf dat moment Last onderduiken. Hij blijft ook ondergronds actief voor het blad.

Aan de bronnen van het verzet
Aan het eind van de oorlog neemt Last deel aan Binnenlandse Strijdkrachten rond Ommen. Die tijd wordt door Last beschreven in een bijzonder boekje met ringband en originele documenten getiteld: “Aan de bronnen van het verzet. De strijd der gemeente Ommen tegen de Duitse overheersing 1940-1945”. Dit boekje komt kort na de bevrijding in 1945 uit en gaat specifiek over de belevenissen van Ommenaren in de Tweede Wereldoorlog in Ommen. De rol van Last in het verzet komt in het boek echter nauwelijks naar voren. Last liet daarentegen allerlei verzetsmensen aan het woord en was dan ook eerder samensteller dan schrijver van dit boek.

Na de oorlog
Na de oorlog zocht Last geen erkenning. Hij kreeg geen subsidies, geen reisbeurzen of prijzen van het kunstenaarsverzet. Hij trok zich terug in een nieuwe strijd onder het oude devies „Kunst als wapen”. Jef Last zag de misdeelden in andere werelddelen. Hij ging Chinees en Japans studeren. In 1948 slaagde hij bij professor Duyvendak in Leiden voor zijn kandidaatsexamen in die talen en in 1959 behaalde hij in Hamburg zijn doctorstitel. Jef Last woonde van 1950 tot 1953 in Indonesië en met name in Singaraja (Bali), waar hij als leraar aan een middelbare school werkte. In januari 2021 verscheen bij uitgeverij Prometheus een biografie van Jef Last. Last was schrijver van ongeveer honderd boeken, dichtbundels, romans verhalen, studies en vertalingen.

Bron: Harry Woertink – 9 april 2022