In 2022 is het 350 jaar geleden dat de troepen van Bommen Berend door Overijssel trokken. Als bisschop van Münster was het in het Rampjaar 1672 dat bisschop Bernhard van Galen keihard toesloeg.

Archieffoto van de Open Monumentendag Ommen in 2018. Oude tijden van Bommen Berend, de beruchte bisschop van Münster die in de zeventiende eeuw plunderend door Overijssel trok, komen tot leven op de Ommerschans met een historisch kanon. Het circa 2.000 kilo zware wapen dateert overigens uit 1786.
Foto: Harry Woertink

Ook Ommen ontsprong niet de dans. Als verdedigingsschans speelde de Ommerschans ook een rol in de strijd. Echter, de Ommerschans voldeed bij lange na niet aan het doel waarmee zij eertijds was opgeworpen. In deze serie een terugblik. Dit is deel 1.

Redeloos, radeloos en reddeloos
Frankrijk, Engeland en de bisschop van Münster vielen in 1672 de Nederlandse Republiek binnen. In minder dan een maand tijd overliep de vijand alle tegenstand. In steden stortte de openbare orde in. Het volk was redeloos, de regering radeloos en het land reddeloos. Toch vertelt deze uitdrukking niet het hele verhaal. Te lang is 1672 herdacht als voornamelijk een ramp voor westelijk Nederland, terwijl in werkelijkheid het Rampjaar de Republiek in tweeën splitste. De provincies Holland en Zeeland bleven vrij achter de Hollandse Waterlinie; over de rest van de provincies daalde een regime neer van onderdrukking en terreur.

Ommen
De oorlogen van de bisschop van Munster, Barend van Galen, met de Staat der Verenigde Nederlanden zorgden in de meeste steden en dorpen van het platteland in Overijssel voor vele doormarsen en inlegeringen. Die gingen weer gepaard met afzettingen, plunderingen en branden door het Munsters krijgsvolk. Ook de stad Ommen kreeg met veel schade en veel onheil te maken. In 1665 was er gestadige inlegering in Ommen van krijgsvolk van de Bisschop van Munster; de twee oorlogvoerende partijen trokken steeds af en aan. Van 25 september tot 2 oktober was het gehele Munsters leger ondergebracht in Ommen. De bisschop zelf had zijn intrek op Den Hof genomen. Ook een jaar later werd Ommen ingenomen door het leger. De burgerij was voortdurend in onrust en moest steeds zware lasten dragen. Ernstiger nog zag er het uit in 1672, want nadat Deventer en andere steden in Overijssel reeds veroverd waren, zag men een grote afdeling van de krijgsmacht van Bommen Berend naar Ommen afzakken. De mannen legerden zich in bij burgers en pleegden tal van gewelddadigheden.

Ommerschans
Na de val van Deventer werd de Ommerschans bezet. “Ze komen eraan!” Zo moet het toen in juni 1672 geklonken hebben op de Ommerschans. Het leger nam de schans zonder slag of stoot over. De verdediging, die bestond uit 146 musketiers en 55 piekdragers, vluchtte bij het zien van de vijand. De Ommerschans werd aangelegd tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) om de zomerdoorgang van de moerasgebieden ten noorden van Ommen te beschermen. Na de oplevering in 1628 bestaat de Ommerschans uit een groot vierkant binnenplein omringd door een aarden wal van 5 à 6 meter hoog. Op elk van de vier hoeken bevindt zich een bastion. Om de wal en de bastions heen loopt een gracht. De gronden rondom de schans blijven moerassig. Met een ingenieus systeem kan men het gebied onder water laten lopen. De toegang naar het terrein is dan alleen mogelijk via bruggen en poorten, die ten tijde van aanvallen opgehaald en gesloten kunnen worden. Op het binnenplein staan barakken voor de soldaten, een commandant woning, een kleine kerk en er zijn verschillende opslagplaatsen voor munitie.

Herdenking 350 jaar Rampjaar
In Nederland wordt 350 jaar Rampjaar op verschillende plekken herdacht. Ook de Vereniging de Ommerschans gaat deze herdenking aangrijpen voor een evenement en wel in het weekend van 17, 18 en 19 juni 2022. Nog niet alle plannen zijn rond, maar gedacht wordt aan het naspelen van de overgave van de Schans in 1672 aan Bernhard van Galen, bisschop van Münster. Verder zijn er plannen voor een lezing, een 17de-eeuwse markt, een activiteit voor kinderen, muziek en ander vrolijk samenzijn.

Bron: Harry Woertink – 4 december 2021