Keert de zandstenen gevelsteen van Friesendorp-Walraven weer terug zodat een stukje geschiedenis voor de komende generaties bewaard blijft?

Met deze vraag zitten niet alleen enkele Ommenaren onder aanvoering van molenaar Anton Wolters, maar ook nazaten van de familie Friesendorp. Zij hebben zich daarom tot het gemeentebestuur van Ommen gewend. Hun wens is om de bijna drie eeuwenoude gevelsteen met de alliantiewapens van Friesendorp en Walraven terug te plaatsen in de buurt waar het ooit heeft gestaan. Gedacht wordt aan de plek van de oude HEMA-locatie.

Afbeelding van “een oud huis te Ommen”, vóór de restauratie in 1938, in het jaarverslag 1939 van Het Oversticht.
Zie ook het album “Gevelsteen met alliantiewapen Friesendorp-Walraven”

Wijken voor aanleg weg
Het door de familie Friesendorp gebouwd pand in de Brugstraat in Ommen moest in 1969 wijken voor de aanleg van een autoweg over de Markt en de aanleg van een nieuwe brug over de Vecht. Gelukkig zijn bij de sloop de gevelstenen bewaard gebleven. Met financiële steun van de provincie is toen de gevelsteen verworden tot een rustieke zitbank op het terrein van het Streekmuseum. Daarmee bleef een stuk cultuurhistorisch erfgoed bewaard. Echter, de gevelsteen ligt nu in opslag omdat er door de nieuwbouw van het museum geen plek meer is voor deze tastbare herinnering aan vervlogen tijden en mensen. De Friesendorp ’s hebben een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van Ommen. Maar liefst vier van hen waren burgemeester van Ommen. Daarom is het goed dat de gedachte aan de Friesendorp’s met het behoud van de gevelsteen levendig wordt gehouden.

Friesendorp
Het pand aan de Brugstaat (vroeger nummers 3 en 4) is in 1694 gebouwd door Hendrik Friesendorp die in 1680 schepen was en in 1694 burgemeester. Na zijn overlijden kwam het in het bezit van zijn zoon Gerrit en later door vererving werd kleinzoon Egbert Friesendorp (1718-1784) eigenaar. Laatstgenoemde was commies ter recherche der konvooien en licenten, later koopman, importeur van wol, schepen en burgemeester van Ommen (1748-1784). Toen Egbert trouwde met Anna Lucretia Walraven werd de alliantie van het echtpaar vereeuwigd met het plaatsen van een wapen in de gevel van hun huis. Het ging om drie Bentheimer zandstenen: de grote met het alliantiewapen en twee kleinere hoekstenen. Ze zijn als grove blokken over de Vecht aangevoerd en wellicht gemaakt op de bouwplek door een Duits rondtrekkende steenhouwer.

Weer zichtbaar
In 1898 werd het pand gekocht door bakker Gerhard Stevens voor een winkel-woonhuis. De oorspronkelijk oude gevel was reeds door vroegere verbouwing geschonden. Maar gelukkig vond in 1939 een restauratie plaats met behoud van de topgevel toen bakker Gerrit Jan Stevens het pand had overgenomen van zijn vader. Bij de verbouwing liet de gemeente zich bijstaan door de schoonheidscommissie van “Het Oversticht”. De grote zandstenen gevelstukken werden toen voor het eerst weer zichtbaar. Het bleek dat ze behoorlijk waren aantast door de tand des tijds.

Na een grondige reiniging en na een zorgvuldige behandeling kwamen lijnen en contouren voor de dag, die door hun artistieke stilering en vorm de aandacht van iedere voorbijganger trokken. Een en ander boezemde destijds burgemeester Nering Bögel dermate belang in, dat hij een onderzoek naar de oorsprong van de wapens instelde. Dat werd vergemakkelijkt doordat in het fronton een enorm stuk zandsteen van naar schatting 4000 pond dat bij het oorspronkelijk verbouwingsplan gedoemd was te verdwijnen. Na het schoonmaken kon beeldhouwer Titus Leeser de vormen weer uit de gevelstenen reconstrueren.

Friesendorp-Walraven
Het ingeschakelde Koninklijk Nederlands Genootschap voor Geslacht en Wapenkunde kon bevestigen dat de wapens behoren tot het echtpaar Friesendorp—Walraven. Het eerste wapen, dat een verkort kruis vertoont, afkomstig is van de familie Friesendorp, welke in rood een zilveren verkort kruis met een zilveren vlucht als helmteken voert. Het rechtse wapen van de gevelsteen is van de familie Walraven, die in zilver 3 zwarte raven voerde. Weliswaar duidt ook de ovale vorm van het linkse wapen op een vrouwswapen (zoals het rechtse), maar misschien (aldus de opinie van het Genootschap), heeft de tekenaar dit uit een oogpunt van symmetrie gedaan. In een normaal geval behoort het eerste wapen de schildvorm te hebben.

Bron: Harry Woertink – 19 juli 2021