OMMEN – Het Streekmuseum Ommen is in het bezit gekomen van een drietal prachtige schilderijen die aan het begin van de tweede wereldoorlog in 1940 en 1941 in Ommen zijn gemaakt door de kunstschilder Gerard Menken (1919-2004).

Boerderijtje familie Stokvisch aan de Bergweg in Besthmen (1941).
Foto: Harry Woertink

De schilderijen waar het om gaat zijn een boerderijtje in de Ommer buurtschap Besthmen van de familie Stokvisch, molen Den Oordt en een doek met daarop geschilderd een boerderijtje op de Rotbrink in Ommen, toen eigendom van de familie Wittenberg. Menken stond destijds meer bekend als musicus dan als kunstschilder. Pas na zijn vervroegde uittreden als leraar schoolmuziek bij het Middelbaar Onderwijs wijdde hij zich volledig aan zijn grote passie: schilderen. Gerard Menken werd op 21 augustus 1919 in Scherpenzeel geboren, hij overleed op 4 september 2004 in het Zeeuwse Kloetinge.

De schilderijen zijn ooit in het bezit geweest van Jenny Takman (geboren Kampman) uit Ommen. Zij kreeg ze destijds van Gerard Menken waar ze mee bevriend was. Gerard verbleef destijds bij familie, die evenals Jenny Kampman op de Hamsgoren woonde. Gerard heeft haar in die tijd de schilderijen cadeau gedaan. Bij het overlijden van Jenny Kampman zijn twee van de schilderijen in het bezit gekomen van haar zoon Bert Takman. Het derde schilderij zijnde de molen op den Oordt was in het bezit van Dina Poortier. Zij had het schilderij van de zuster van Jenny, Bets de Jonge-Kampman gekregen. Op verzoek van Bert Takman heeft Dina Poortier haar schilderij aan Bert overgedragen.

Al voor het overlijden van Jenny Kampman in 2001 heeft Bert in overleg met zijn moeder besloten dat de kunstwerken in Ommen thuis horen en heeft ze daarom nu geschonken aan het Streekmuseum. Het Streekmuseum laat weten heel blij te zijn met de nieuwe aanwinsten en gaat ze opnemen in de tentoonstelling zodat ze voor een breed publiek te bewonderen zijn.

Muziek
Wie was Gerard Menken. De vader van Menken was dominee in Genderen (N.Br.). Gerard woonde tot 1944 in Genderen waarna hij kortdurend verbleef in het nabijgelegen Nederhemert. Op 25-jarige leeftijd trouwde hij in april 1945 in Giethoorn met Johanna Pieternella van Tilburg en woonde tot 1961 in Zaltbommel. In deze periode deed hij staatsexamen orgelspel en voltooide het conservatorium voor schoolmuziek en koordirectie. Menken was in Zaltbommel bekend als muziekdocent en tekenleraar. Verder was hij dirigent van een aantal koren in de Bommelerwaard. Een enkele keer speelde hij op het carillon van de Gasthuiskapel. Zijn eerste expositie had hij in 1955 in de plaatselijke boekhandel. Aanvankelijk woonde het echtpaar in de Gasthuisstraat (27 of 25) en vanaf 1949 namen ze hun intrek in Ruiterstraat 10. Hun oudste zoon Richard (14-05-1947) was geboren in de Gasthuisstraat en in de Ruiterstraat kwamen Albrecht (24-07-1952) en Christa (6-11-1956) ter wereld. Toen het huis in de Ruiterstraat verkocht werd in 1959 verhuisde het gezin naar Kerkstraat 30. In 1962 vertrok het gezin naar Nijmegen, waar ze woonden tot de scheiding van het echtpaar in 1969. Gerard Menken vestigde zich in Kloetinge, trouwde met Hennie Kreiter en werd katholiek. Daar woonde hij de rest van zijn leven. Hij kreeg uit zijn tweede huwelijk nog een zoon, Quirijn.

Passie
Muziek was voor Gerard Menken de belangrijkste bron van inkomsten maar zijn grote passie was de schilderkunst. Al voor zijn Bommelse periode maakte hij kennis met Willem Witjens en ging hij in de leer bij Matthieu Wiegman en Jaap Min. In de Ruiterstraat maakt hij kennis met Truus van Hettinga Tromp (1872-1962), een bekende schilderes uit de school van Bremmer. Zij was de zus van mevrouw Van Lookeren Campagne en schilderde in de Ruiterstraat dagelijks aan kleine gepointilleerde stillevens. Gerard Menken erft de schilderkist en enkele schilderijen van Truus van Hettinga Tromp. Gerard Menken heeft een leven lang geschilderd. Hij schilderde landschappen, stads- en havengezichten, stillevens en portretten. Zijn werk is zowel figuratief als abstract. Hij heeft een groot aantal tekeningen, aquarellen en schilderijen gemaakt van Zaltbommel. Hij exposeerde met enige regelmaat in Nederland en Frankrijk. Zonder kunstopleiding maar met een onmiskenbaar talent zocht hij zijn eigen weg en liet een groot en veelzijdig oeuvre na. Vooral de ontwikkelingen in de Franse schilderkunst van de twintigste eeuw inspireerde hem. Menken was een echte buitenschilder die zich van jongs af aan heeft verwonderd over het beeldende proces. Hij schilderde, aquarelleerde of tekende meestal figuratief zonder daarbij te streven naar een sterke detaillering, in een helder en zonnig coloriet. Het werk van Gerard Menken is te vinden in particuliere collecties. De Douwe Egberts collectie bevat werk van Menken en ook in het Maarten van Rossem Museum in Zaltbommel is zijn werk te zien. In de schaduw van de middeleeuwse Geerteskerk in Kloetinge ligt aan een historisch dorpsplein nu het Kloetings tuincafe van Hennie Menken. Het voormalige atelier van Gerard Menken doet nu dienst als gastenkamer van een bed & breakfast.

100 jaar
Gerard Menken woonde en werkte de laatste 35 jaar van zijn leven in Kloetinge als schilder, aquarellist en tekenaar. Hij was een productief schilder. Daar Gerard Menken een markante Kloetingenaar was is werd onlangs zijn 100-jarige geboortedag herdacht met verschillende concerten op het “Gerard Menten festival”. Oost-Souburger Albert-John Vervorst maakte een compositie gebaseerd op het werk van Menken uit de tijd dat hij muziekdocent en dirigent was. De wereldpremière van dit werk wordt gespeeld door Brassband Excelsior en het koor Musica Cordis tijdens het slotconcert op 29 september in de Geerteskerk. Tijdens dit slotconcert zijn kunstwerken te zien van leerlingen van basisschool De Kloetingse School. Zij maakten kunstwerken in de stijl van Menken.

Bron: Harry Woertink – 9 september 2019