WITHAREN – Het oude tolhuis “Tolhekke” in Witharen is op 8 en 9 september 2018 voor iedereen opengesteld. Het is het weekeind van de nationale Open Monumentendag.

Cees Zoon nodigt iedereen uit voor monument aan de Balkerweg 60 in Witharen.
Foto: Harry Woertink

Voor Cees Zoon, als eigenaar en bewoner aanleiding om de deuren van zijn rijksmonument aan de Balkerweg 60 open te zetten. “Het is een bijzonder monument met een eigen verhaal en geschiedenis dat aandacht verdient”, zegt Cees Zoon. “Iedereen is welkom om dit bijzondere gebouw te beleven en te ervaren”.

Ommerschans
Het plaatselijk comité van de Open Monumentendag Ommen richt haar activiteiten op 8 september 2018 op de Ommerschans. Voor de deelnemers die van Ommen naar de Ommerschans fietsen een leuke gelegenheid om het vernieuwde tolhuis dan van binnen te bekijken. Vanaf de Ommerschans is een fietstocht uitgezet. Het tolhuis met het witte tolhek tussen Ommen en Balkbrug is in 1856 gebouwd. Dat was in de periode 1819-1889 van de bedelaarskolonie van de Maatschappij van Weldadigheid op de Ommerschans. De gemeente Stad-Ommen stelde toen dat voor de komst als tegenprestatie een kanaal aangelegd zou worden tussen het Dedemsvaartskanaal in Balkbrug en de Vecht in Ommen. De aanleg van deze vaart kwam echter niet verder dan Witharen. Een hoge zandrug in deze Ommer buurtschap stokte de werkzaamheden. Een hieruit voortvloeiend geschil tussen de gemeente en de Maatschappij resulteerde uiteindelijk dat de Maatschappij verplicht werd de kosten te betalen van het verbeteren van de Ommerdijk, de huidige Balkerweg. De gemeente Stad-Ommen kreeg daarop wel het onderhoud van de vernieuwde weg. Om die te kunnen betalen werd het tolhuis gebouwd. Vanuit de kamer in de boerderij kon de tolgaarder beide zijden van de weg in de gaten houden. Voor paard en wagen moest 15 cent tol betaald worden. In 1926 kwam een einde aan de tolheffing.

Oude glorie hersteld
Het oude tolhuis is in 2011 gekocht door Cees Zoon van de familie Nijenhuis compleet met inboedel. De boerderij verkeerde in een slechte maar onaangetaste staat. Het is nu helemaal weer in oude glorie hersteld Om de monumentale status na een ingrijpende renovatie in stand te houden, moest Zoon zich aan strenge regels houden. In het voorjaar van 2014 zijn de bouwvakkers begonnen met restauratie. Het tolhuis is ooit bewoond geweest door Gerridina Nijenhuis-Steen (1892-1996). Zij werd vroeg weduwe en voedde haar twee kleine kinderen Hendrik en Mina alleen op, deed het boerenwerk, verzorgde het vee en inde de tolgelden voor de gemeente Ommen. In het begin van de vorige eeuw was in het tolhuis ook een telefooncentrale voor de omgeving aanwezig. Wanneer boeren naar buiten wilden bellen, belden ze naar Mina Nijenhuis. Zij zette dan de knoppen om.

Bron: Harry Woertink – 25 augustus 2018