In Kampen worden van 15 tot en met 18 juni de Internationale Hanzedagen gehouden. De Hanzedagen zijn bijeenkomsten van Europese Hanzesteden.

Haven en handel gaan samen in de Hanze.
Afb.: Harry Woertink

De website http://www.OudOmmen.nl zal als het programma meer vorm krijgt daar melding van maken en ingaan op het Hanzeverbond. Geen Hanzedagen zonder een Hanzemarkt, daarom is er in Kampen ook een Hanzemarkt waar de Burgwal het hart van de Hanzedagen vormt. Zo’n honderd Hanzesteden zijn present op de internationale Hanzedagen. Het aantal deelnemende steden is aanzienlijk meer dan vorig jaar in het Noorse Bergen. Ongeveer 55 Duitse Hanzesteden hebben zich aangemeld. Nederland is met 15 steden vertegenwoordigd. Het Internationale Hanzeverbond, in 1980 opgericht in Zwolle, telt 187 steden in 16 landen.

Stokvis
Al in de twaalfde eeuw sloten groepjes handelaren in het noordwestelijke deel van Europa tijdelijke samenwerkingsverbanden om zout en haring te verkopen in de landen rondom de Oostzee en van het verdiende geld daar hout en graan in te kopen, en om in het Noorse Bergen stokvis te halen. Hansen noemden ze zichzelf, wat zoiets als ‘groepen’ of ‘scharen’ betekent. Als het werk was geklaard, hieven de handelaren hun Hanze weer op en konden ze een nieuwe beginnen, met dezelfde of andere mannen. Het waren voorlopers van wat later bekend kwam te staan als dé Hanze, het verbond van Hanzesteden.

Eigen organisatie
Toen in de dertiende eeuw de macht van de Duitse keizer van het Heilige Roomse Rijk, waartoe onder meer de Lage Landen, Duitsland, België, Zwitserland, Oostenrijk en delen van Frankrijk en Polen behoorden, afnam, en die van individuele graven, hertogen en bisschoppen toenam, omstond er onder grote groepen kooplieden in het latere Nederland en Duitsland behoefte aan een eigen organisatie die voor hun belangen en rechten zou opkomen. Die kooplieden traden steeds vaker toe tot het stadsbestuur. Ze werden burgemeester of schepen – een soort wethouder – en konden wetten aannemen en regels vaststellen ter bevordering van de handel. Ze sloten verbonden met andere steden zodat ze beter voor de belangen van kooplieden konden opkomen. Steden langs de rivieren de Rijn en de IJssel, en langs de kusten van de Zuiderzee, Noordzee en Oostzee – in totaal ongeveer 200 steden in het Nederlands taalgebied.

In het midden van de vijftiende eeuw voer de Hanze jaarlijks al met zeker duizend schepen, van samen ongeveer 40.000 last, oftewel 80.000 ton. De Hanze is nooit officieel opgericht. Wie er lid was werd zelden schriftelijk vastgelegd. Vanaf 1356 waren er Hanzedagen. Deze werden onregelmatig georganiseerd, maar meestal rond Pinksteren, afhankelijk van de behoefte om bijeen te komen. De vergaderingen waren vrijwel altijd in Lübeck, de onofficiële bestuurder van de Hanze. Lübeck was ‘een freie Reichsstadt’, een stad in het Heilige Roomse Rijk die zich had vrijgemaakt van de bisschop en geen belastingen meer hoefde af te dragen. De plaats was een stapelplaats, waar talloze producten in pakhuizen werden opgeslagen tot de prijs voor verkoop gunstig was. Nergens werden zoveel goederen verhandeld als hier, in de grootste haven van het Oostzeegebied.

Hanzedag
Ruim voor de geplande vergaderdatum maakten de stadsbestuurders van Lübeck de agenda en stuurden bodes naar de Hanzesteden om de Hanzedag aan te kondigen. De steden ontvingen de bode vorstelijk, gaven hem een uitgebreide maaltijd met uitstekende wijn, en lieten hem overnachten in een comfortabele, warme kamer in de stadsherberg. De stadsbestuurders wilden een goed indruk maken en zorgden dat hun gast niets tekortkwam. Ze gaven hem en brief mee waarin geschreven stond wie ze als vertegenwoordiger zouden sturen. Meestal was dit een koopman, die ook in het stadsbestuur zat. Voor bevriende handelssteden die ook op de Hanzedag vertegenwoordigd waren werden relatiegeschenken gekocht. De vertegenwoordiger ging vergezeld door de stadsbode te paard naar de Hanzedag. Ze namen zo min mogelijk waardevolle spullen mee vanwege de van struikrovers vergeven wegen. Vanuit Nederland was men een dag of tien onderweg naar Lübeck.

Vier weken vergaderen
Het eerste deel van de vergadering duurde nooit erg lang. De stadsvertegenwoordigers zetten de standpunten van hun steden over het vergaderonderwerp uiteen. En daarna werd de vergadering geschorst. De bodes moesten nu eerst terug naar huis om hun stadsbesturen op te hoogte te brengen van de diverse standpunten. Pas als de bodes weer terug waren in Lübeck, werd de vergadering hervat. De vertegenwoordigers verantwoordden de reacties van hun stad. Daarna moest de bijeenkomst vaak nog een keer worden geschorst om de bodes de gelegenheid te geven met huns steden te overleggen. Een Hanzedag duurde vier weken tot enkele maanden. Beslissingen werden bij meerderheid van stemmen genomen. Op de Hanzedag werden afspraken gemaakt en nieuwe regels geformuleerd waaraan iedereen zich zou moeten houden. Er werden kwaliteitseisen vastgesteld voor producten als laken, bier en haring, zodat kopers van Hanze producten niet teleurgesteld zouden zijn en sneller vaste klant zouden worden. Ze spraken af wanneer de zout- of houtschepen zouden vertrekken in konvooi, ter bescherming tegen piraten en gewelddadige concurrenten.

Hanzestad Ommen
Met de jaren nam de kracht van de Hanze toe en sloten zich steeds meer steden bij het verbond aan. Deventer en Zwolle behoorden tot de voornaamste Hanzesteden in de Lage Landen. Deze steden zochten contact met kleinere steden. Door bemiddeling van Deventer sloot ook Ommen zich aan bij de Hanze. In 1473 wordt Ommen voor het eerst als Hanzestad genoemd. Dit lidmaatschap had de stad uitsluitend te danken aan haar strategische ligging aan de Vecht, indertijd een belangrijk vaarwater voor transport van bijvoorbeeld Bentheimer zandsteen uit het Duitse achterland. Zo is het paleis op de Dam in Amsterdam steen voor steen langs Ommen gevaren.
Meer informatie over de Hanzedagen zie: Ommen present op de Hanzedagen 2017 in Kampen deel 1 en deel 2.

Bron: Harry Woertink – 8 april 2017