Er wordt al het hele jaar aan gewerkt en de klus is pas in de zomer van 2013 afgerond, maar dan is het complete archief van kamp Erika bij Ommen gedigitaliseerd.

Afbeelding: Omroep Flevoland, zie Karmac digitaliseert Duitse transportlijsten
Archief kamp Erika gedigitaliseerd

Het scannen gebeurt in Lelystad bij het bedrijf Karmac, maar het archief is eigendom van het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies in Amsterdam. De stukken over Erika zijn al jaren onderdeel van de collectie van het NIOD. ‘Al redelijk snel na de bevrijding heeft het toenmalige RIOD het complete kamparchief in handen gekregen’, zegt René Pottkamp van de afdeling informatie en documentatie van het NIOD.

Kamp Erika heeft een beruchte geschiedenis. In het najaar van 1940 openden de Duitsers het als Arbeitseinsatzlager voor weigeraars van de tewerkstellingsplicht. Ook werden er joodse mannen gevangen gezet. Het kamp stond onder leiding van Werner Schwier, die het al snel delegeerde aan de beruchte NSB’er Karel Lodewijk Diepgrond. De Duitsers hadden de illusie dat ze gevangenen konden opleiden voor werk in de bezette gebieden in Oost-Europa, maar dat plan faalde. Vanaf juni 1942 tot april 1943 werd Erika een strafkamp van de Nederlandse Justitie, waar gevangenen terecht kwamen na het plegen van economische delicten. Zij werden naar Duitsland doorgestuurd, net als de studenten die vanaf mei ’43 tot september ’44 in Erika kwamen nadat ze weigerden de loyaliteitsverklaring te tekenen. Tot aan de bevrijding werd het kamp bevolkt door weigeraars van de Arbeitseinsatz en overtreders van regels met distributiekaarten. Vanaf augustus 1945 tot de laatste dag van 1946 zaten er gevangenen die werden verdacht van collaboratie, waarna Erika de poorten sloot.

Binnen het NIOD maakt ‘Erika’ samen met de kampen Amersfoort, Schoorl, de gijzelaarskampen St. Michielsgestel en Haaren en gevangenissen als het Oranjehotel in Scheveningen deel uit van de archiefcollectie 250. Die beslaat duizenden velletjes, die in de afgelopen halve eeuw veelvuldig zijn geraadpleegd door voormalige gevangenen, nabestaanden en onderzoekers. En daar zit het probleem: ‘In de loop van tijd zijn veel documenten beschadigd geraakt. Sommige zijn gescheurd of de tekst onleesbaar geworden, andere vellen zijn compleet uit elkaar gevallen. Om dit archief te redden en om te voorkomen dat er nog meer schade ontstaat, hebben we besloten om alle stukken te digitaliseren’, zegt Pottkamp. In het geval van kamp Erika gaat het om honderden stukken, verdeeld in 161 inventarisnummers. Documenten over de kamphistorie, bouwtekeningen, de administratie, de naoorloogse rechtspleging, maar ook documenten over het kampleven, de mishandeling van gevangenen en verhalen over ontvluchtingen. Daaronder zijn dus veel persoonlijke verhalen. Het meest bijzonder vindt René Pottkamp vijf boeken: ‘We hebben het complete kampregister van vijf delen, waarin precies is opgetekend welke gevangenen er wanneer kwamen en wanneer ze weer weggingen. Vaak betekende dit dat ze op transport werden gezet en velen hebben dat niet overleefd. Voor nabestaanden zijn die registers daarom zeer waardevol’. De registers beslaan de periode 22 juni 1942 tot en met 15 april 1943, maar er zijn ook nog drie andere registers van 1942 tot mei 1943.

De zes meter lange collectie 250 ligt nu tijdelijk in Lelystad, nadat de stukken waar nodig elders eerst zijn gerepareerd en geconserveerd. Het in digitaliseren gespecialiseerde bedrijf Karmac scant daarna alle stukken pagina voor pagina en zorgt dat het geheel in de juiste volgorde bij elkaar blijft. Het gevolg is wel dat geïnteresseerden tot juni 2013 moeten wachten, voordat ze de stukken weer kunnen inzien. Hoewel het technisch mogelijk zou zijn, is het daarna toch nog niet mogelijk alle stukken over Erika thuis op de computer te raadplegen, zegt Pottkamp. ‘Het gaat hier toch om vaak persoonlijke stukken en daardoor geldt de regeling dat ze beperkt openbaar zijn. Wie het archief wil bestuderen, zal naar Amsterdam moeten komen en toestemming om inzage vragen. Daarna kunnen ze digitaal worden ingezien. We hoeven de kwetsbare papieren stukken dan niet meer uit te reiken. Die zijn nu voor het nageslacht veiliggesteld’.

Bron: Richard Schuurman – 2 september 2012