Beroepen van vroeger van mensen ten dienste van de stad. In deze vervolgserie belichten we hun taak en bijzonderheden. In deel 5, de stadsomroeper.

1983. Stadsomroeper Hans Visscher laat zien hoe de Panne werkt.

Vroeger werd de kansel in de kerk niet alleen gebruikt als preekstoel, maar ook als plek om wereldlijke zaken door te geven. Met name op het platteland. Er was geen krant, en zou die er wel zijn, dan kon men hem vaak niet lezen. Wilde men het volk bereiken –zeker in die tijd ging men massaal op naar het bedehuis– dan moest de kansel fungeren voor de laatste nieuwsberichten. De predikant kreeg voor deze ”kerkenspraak” ook een kleine vergoeding.

Intrede stadsomroeper

Na de scheiding van kerk en staat ten tijde van Napoleon werden allerlei wereldse afkondigingen vanaf de kansel geweerd. De stadsomroeper deed zijn intrede om te wijzen op aanstaande verkopingen, boelhuizen, een rondreizende wonderdokter, wegschouw, bodediensten en ook wel zaken van politieke aard.

Gerrit Jan Lubbers, wonende aan de Bouwstraat was van 1886 tot 1925 in dienst van de gemeente Stad Ommen en was behalve gemeente-veldwachter, de eerste stadsomroeper. Voordat hij zijn nieuwtjes aankondigde, riep hij de mensen bijeen door met een stok op een koperen bek (Panne) te slaan. De stadsomroeper zette enkele dagen voor de jaarmarkt de bewoners in de kom aan het werk met zijn gemeentelijke bekendmaking dat het gras en onkruid tussen de stenen voor de woningen verwijderd diende te worden. Behalve officiële mededelingen, zoals het schouwen van straten en schoorstenen, werd ook verenigingsnieuws omgeroepen. Na de pensionering van Lubbers in 1925 werd Albertus Kothuis benoemd tot stadsomroeper, welke functie hij had naast zijn beroep van kleermaker.

Visscher

Albert (beter bekend als Appie) Visscher werd in 1946 door de gemeente benoemd als opvolger van Kothuis. Visscher was zelfstandig schoenmaker en kon wel bijverdiensten gebruiken. Sinds 1929 had hij ook al de functie van stadsklokkenluider.

Koperen handbel

Ommen behoorde destijds tot die weinige plaatsen, waar de stadsomroeper nog met zijn “Panne” rondtrok om de inwoners bekend te maken met het meest uiteenlopende nieuws. De stadsomroeper met zijn koperen bek en houten knots waarmee tegen de pan werd geslagen was destijds een geliefd foto-object voor toeristen; immers waar zag je dat nog? Echter, in het begin van de vijftiger jaren was de bodem uit de panne en is sindsdien door de Visscher’s vervangen door een koperen handbel.

Vlees over de vrijbank

De schoenmakerij, het klokluiden en ook de functie van stadsomroeper gingen in 1961 over op de zoon van Appie Visscher, Johannes Wilhelmus (Hans) Visscher.

Ommen was toen in omvang groter geworden, daarom ook dat Hans het omroepen fietsend afdeed. In de zestiger- en zeventiger jaren waren er veel vleesverkopen van de noodslachting aan het Molenpad. Hans ging dan met een luide bel door Ommen en met de repeterende- en bovenal roepende boodschap: “Hedenmiddag om 4 uur verkoop van vlees over de vrijbank”.

Toen Hans Visscher door zijn gezondheid minder goed kon en in 2009 op 79-jarige leeftijd overleed, kwam er een einde aan een stadsomroeper in Ommen.

In deel 6 meer over “In dienst van de stad”.

Tekst: Harry Woertink – Foto’s: collectie OudOmmen.nl

Deel 4 van deze vervolgserie is hier te lezen:

1952. Stadsomroeper Appie Visscher in actie.

1940. Stadsomroeper Albertus Kothuis