“Zonder transport staat alles stil” – Wat nu zo simpel gaat was vroeger anders. Het transport van goederen – zoals dat nu door koeriers en andere bodediensten over de weg wordt verricht – ging vroeger grotendeels per boot.
De Stad Ommen
Haven
Zolang het Ommerkanaal er was, zolang ook had Ommen een haven, het tegenwoordige Haven Oost en Haven West. Een bekende schippersfamilie in Ommen is Van Elburg. Vanaf 1756 is er sprake van een schipper van Elburg. De Van Elburgs waren beurtschippers en onderhielden een geregelde dienst tussen Ommen en Zwolle. Zo werd in 1905 door Van Elburg een zeilschip aangeschaft nadat de Snikke (een jaagschuit) was afgedankt. Men zeilde of trok met behulp van een paard de routes over het Ommerkanaal, de Dedemsvaart via de Lichtmis en Berkum naar Zwolle. Op dondermorgen om drie uur bijvoorbeeld vertrok de boot om bij goede weersomstandigheden donderdagmiddag om een uur of drie in Zwolle aan te komen. Op vrijdagmorgen ging de reis weer terug.
Stad Ommen
Was er geen wind dat moest de boot getrokken worden door een paard, langs het zogenaamd jaagpad en rollepalen langs de oevers. Soms moest de schipper zelf trekken met behulp van lange lijnen. In 1926 schaften de van Elburg’s voor hun beurtdiensten de motorboot ‘Stad Ommen’ aan. Hendrik en Frans van Elburg namen toen ook zaak over van hun vader. Meestal werd tweemaal per week naar Zwolle gevaren. Ook waren er wel eens andere vaartochten. In 1944/1945 was de ‘Stad Ommen’ met de ‘Twee Gebroeders’ de enige verbinding met Zwolle. Er werd dan vaak in de nacht gevaren, in konvooi om niet beschoten te worden door vliegtuigen.
Direct na de oorlog waren er weer zoveel ex-legervrachtwagens in gebruik, dat vervoer per schip uit de gratie raakte. In Ommen waren Steen en Stegeman met autodiensten begonnen. Van Elburg dreigde zijn vrachtvervoer kwijt te raken aan snellere bezorgdiensten. Daarom maakte de ‘Stad Ommen’ plaats voor vrachtvervoer over de weg: Van Elburg kocht een T-Ford. De ‘Stad Ommen’ werd verkocht aan een visserman uit Genemuiden. Er kwam een zwaardere motor in en een boeiing van een meter hoog maakte het schip geschikt voor hogere (zee)golven. Onlangs dook de boot als plezierkottertje weer op in de Wadden bij Terschelling, zij het onder een andere naam. Maar in de meetbrief staat nog steeds Stad Ommen. Voor de familie Van Elburg was de boot bijna onherkenbaar.
Van Gend & Loos
Door een sanering van de autodiensten op Zwolle in de zestiger jaren reed Stegeman twee keer in de week en Jan Steen drie keer in de week naar Zwolle. Van Gend & Loos (Pots) en Van Elburg hadden een vergunning voor alle dagen. De vrachtrijders reden echter (te) vaak met lege auto’s naar Zwolle. De verdiensten waren dan ook slecht. Ook al omdat er in Ommen praktisch geen industrie was die vracht te vervoeren had. Maar de dienst op Zwolle moest doorgaan of er lading was of niet. Uiteindelijk verkocht Van Elburg de autodienstonderneming aan Jan Steen aan de Markt, die ook de vergunning van Van Gend & Loos overnam. Dit alles betekende niet dat Hendrikus van Elburg zijn vrachtwagens aan de kant deed. Hij bleef rijden voor de Coöperatie en de wegenbouw. Zijn garage aan het Vrijthof werd te klein. Aan de Haven Oost kwam een nieuw onderkomen. In 1960 werd de zaak over gedaan aan Herman Runhard maar bleef Hendrik van de Schipper tot zijn pensionering in 1967 rijden in dienst van Houthandel van Dijk.
De Haven van het Ommerkanaal in Ommen
De Stad Ommen legt aan
Meer dan 80 jaar later na de bouw is de Stad Ommen nog steeds in gebruik, nu als plezierkottertje op de Waddenzee
Tekst: Harry Woertink – foto’s: collectie OudOmmen.nl
Aanvulling redactie OudOmmen.nl:
Op de voorgrond de “Stad Ommen”. De man op de wagen is Gerrit van Elburg (opa van de inzender van de foto: Fred Lunenborg)
Briefkaart van de “Gebr. van Elburg – Beurtschippers – Ommen-Zwolle” uit 1913
Andere afleveringen uit de reeks “Ommen historisch belicht”:
-
- 1 –
Algemene begraafplaats aan de Dr.A.C.van Raaltestraat
-
- 2 –
Burgemeesters van Ommen vanaf 1811
-
- 3 –
‘Olde Vechte’, ‘Mulertsdiekie’ en ‘Makkinga’s mölle’
-
- 4 –
Tot 1975 had Ommen nog een touwslagerij
-
- 5 –
Ommer zuute plassies, zoete broodjes uit Ommen
-
- 6 –
-
- 7 –
-
- 8 –
OudOmmen.nl 
Geachte historische vereninging Ommen,
Ik inventariseer documenten van de voormalig NV Van Der Velden’s Scheepswerf “Het Zwartewater” te Zwolle (1921-1971), e.e.a. ten behoeve van overdracht aan het Historisch Centrum Overijssel, contactpersoon Johan Seekles.
In dit dossier komt ‘Ommen’ een aantal malen voor, waaronder
– 11 augustus 1927 Schipper Van Elburg motorboot “Stad Ommen” gehellingd enz.
– Juli 1932 Gebr.v. Elburg v. Ommenm.s. “Concordia”,
– oktober 1935 lichten Ommerbrug t.b.v. Fa. A.Kraayeveld Pzn te Zwijndrecht.
Ter ondersteuning van het dossier zoek ik enige aanvulling op
1. motorboot “Stad Ommen” H.van Elburg. In 1934 zou dit schip zijn verlengd, verbreed en verbouwd; periode in de winterkou. Is hiervan een bevestiging te vinden? Kunnen de foto’s en informatie op uw site van Van Elburg en het ms “Stad Zwolle” gebruikt worden voor een publicatie? Zijn er nog andere foto’s?
Het lichten van de Ommerbrug t.b.v. Fa. A.Kraayeveld Pzn te Zwijndrecht. In een handschrift wordt vermeld ‘in 1930’ werd voor een vaste klant de oude ijzeren brug in Ommen gedeeltelijk uitgelicht om een baggermolen van Eikelboom door te laten. Dit moest zondagnacht tussen 12 en 5 uur gebeuren en na doorvaart weer monteren; het was op tijd klaar. Later, na het baggerwerk moest dit weer gebeuren.
In de registratie van werkzaamheden wordt oktober 1935 als lichten van de Ommerbrug in opdracht van de Fa. A.Kraayeveld Pzn te Zwijndrecht genoemd.
‘1930’ is een notitie uit herinnering. Zowel Eykelboom als Kraayeveld waren in die periode vaste klanten van de werf.
Is er iets meer informatie beschikbaar over deze werkzaamheden?
In afwachting van uw reactie,
met vriendelijke groet,
Mart van der Velden
LikeLike
Geachte heer Van der Velden,
Mijn opa (H. Kraaijeveld) was firmant van bovengenoemd bedrijf en heeft met zijn gezin (mijn vader was in die tijd een peuter) in die periode enige tijd gewoond (zoals in die tijd gebruikelijk in de natte aannemerij op een woonboot)en heeft baggerwerk laten uitvoeren in of in de omgeving van Zwolle. Het betrof werkzaamheden aan de Overijsselse Vecht. Wat het werk precies inhield is moeilijk te achterhalen. In hoeverre het werk zelf is aangenomen of in onderaannemerschap weet ik evenmin. Ook niet of het met eigen of gehuurd materieel is uitgevoerd. Het bedrijf bestaat niet meer en er is evenmin een archief (mogelijk heeft het Nationaal Baggermuseum in Sliedrecht meer informatie). Ik heb uitsluitend wat familiekiekjes uit die periode in (de omgeving van) Zwolle. De werkzaamheden waren in 1938 (maar mogelijk eerder) klaar (tenzij de uitvoering bij iemand anders uit het bedrijf is komen te liggen), want in 1938 werkte het bedrijf aan het Amsterdam Rijnkanaal. In die tijd woonde mijn grootouders en vader in Amsterdam.
Ik ben geinteresseerd in informatie over de schepen van de Fa. Kraaijeveld in onderhoud bij scheepswerf Van der Velden (mogelijk heb ik daar nog foto,s van)
Vriendelijke groet, H. Kraaijeveld Dordrecht
LikeLike
Geachte heer Kraaijeveld,
De registratie in de Reparatieboeken van de scheepswerf vangen aan in
1. september 1935 ijzeren roeiboot gerepareerd
2.
19 oktober 1935
– Onderlosser gehaald v.d. prijs van f 10,00.
– Hulp verleend bij het uithalen der kleppen, inmaken v. vloer.
– materiaal aan boord brengen enz. Ommerbrug lichten en materiaal afladen ƒ 58,10
– reiskosten ƒ 1,50
– vracht v. Elburg Ommen ƒ1,00
– voor huur voor het hout en gereedschappen ƒ 7,50
De totale rekening werd ƒ107,00 .
Mijn vader Cor van der Velden schrijft hierover: In de 30-er jaren werd door mijn vader, Jaap en een ploegje personeel, waaronder Hans Gerritse en Albert v.d.Ley, de oude ijzeren brug in Ommen gedeeltelijk uitgelicht om een baggermolen van Eikelboom door te laten. Dit moest zondagnacht tussen 12 en 5 uur gebeuren en na doorvaart weer monteren; het was op tijd klaar. Later, na het baggerwerk moest dit weer gebeuren.
Notities Cor van der Velden 1970-1980.
Vader is K.M.van der Velden, en Jaap is zijn zoon Jaap.
Eikelboom is de Firma H.J.Eikelboom aannemers te Apeldoorn ook H.J. Eykelboom aannemers; kennelijk een ‘natte aannemer’, met onderlossers, pontons, een stoomsleepbootje, en een 40-tons bakkenzuiger.
December 1935:
27 Dec Bak No.1 opgehaald voor uithalen van de kleppen en inmaken van batting voor hellingen vloer …
rep roeiboot … … reisgeld en tijd Ommen 8 cent en 6 uur ƒ5,=
Januari 1936 Zeskant repareren
Februari 1936 Roeiboot …
Mei 1936
12 Mei 1936 Hout op een bak geladen en gereedschappen, … met de bak meegevaren en brug demonteren enz.
Mei 14 Kleppen lossen v.d. sleepboot. gelost
Sleeploon Broersma voor bak naar en van Jachthaven halen 2,50
Mei 18 Bak No.1 materiaal uitgehaald en op wal gebracht en buizen van bak No. in bak No. 1 gebracht
Mei 18 Bak No.8 gehellingd, …. Kleppen ingemaakt, battingvloer uitgehaald enz. bovengangplaat gelascht bolders gerepareerd, letters opgezet enz.
Mei 18 Ankerschouw opgehaald ….
Letters op molen gezet en merken opgeschilderd …
Bak No.9 gehellingd …. Kleppen ingemaakt, vloer uitgehaald, pompen nagezien enz.
Met vriendelijke groet,
Mart van der Velden
LikeLike
Geachte heer Van der Velden,
Bedankt voor de informatie. De bakken in onderhoud betreffen onderlossers. UIt verhalen weet ik dat het gebruik ervan niet altijd ongevaarlijk was. Het kwam regelmatig voor dat ze zonken. Jammer genoeg heb ik geen afbeeldingen van deze onderlossers. Wel van de elevatorbakken (K)3 en (K)7 uit deze periode en bakken uit later tijd. Het genoemde zeskant zal van de ladder van een baggermolen zijn geweest. Verder is af te leiden uit de door u genoemde buizen dat ook een zuiger op het werk actief moet zijn geweest. In die tijd had het bedrijf o.m. een bakken- en grondzuiger(Zuid-Holland) en cutterzuiger (Linquenda) Uit de datering is af te leiden dat het werk in 1935 en 1936 zal hebben plaatsgevonden. Zoals ik eerder aan gaf weet ik verder niets van het werk en de inzet van specifiek materieel. Ik zal dat proberen na te gaan bij het Nationaal Baggermuseum in Sliedrecht. Daar is veel informatie over baggermaterieel en -werken. Leuk detail is dat in 1955 een sleepbedrijf Broersma uit Zwolle een sleepboot (Vier Gebroeders) van het bedrijf heeft overgenomen. Wellicht dezelfde Broersma die u noemt.
Bedankt en vriendelijke groet,
Harry Kraaijeveld
LikeLike
Geachte historische vereniging Ommen,
in vervolg op mijn reactie van 4 mei 2012 vond ik op de site http://www.gahetna.nl onder fotocollectie zoekterm ‘zwarte water’ een foto van het beurtscheepje “Ommen-Zwolle”, Inventarisnummer 490033, Bestanddeelnummer
490033_006. Volgens mij is dit identiek aan de motorboot “Stad Ommen” nog zonder stuurhuis; indien correct is dit een interessante aanvulling voor uw HKO reeks: Ommen historisch belicht (9) Zonder transport staat alles stil.
Mart van der Velden.
LikeLike
Is de baggermolen met de letter ‘K’ in de schoorsteen op een foto bij het artikel van Harry Woertink van 2 januari 2014, wellicht een baggermolen van de Fa. A.Kraayeveld Pzn te Zwijndrecht?
LikeLike
Het schip op de foto is grond- en elevator(bakken)zuiger Zuid Holland van de Fa. A. Kraaijeveld uit Zwijndrecht. Daarnaast ligt een geladen elevatorbak van hetzelfde bedrijf (mogelijk een van de eerder genoemde bakken).
Deze zuiger was vrij uniek door de combinatie grond- en elevatorzuiger, dit kwam niet veel voor. Het schip kan ‘of’ als grondzuiger ‘of’ als elevatorzuiger worden ingezet, zoals hier het geval is. Een elevator zuigt zand uit schepen en lost dit via een pijpleiding op een achterliggend stort. In feite is hiermee dan sprake van het ophogen van het land.
De zuiger kan ook worden ingezet als grondzuiger. In dat geval wordt met een buis op de bodem grond of zand gezogen, die buis wordt met een hijsbok (aan de rechterzijde te zien) neergelaten en zit in het midden van het schip (vanaf ongeveer de helft van het schip tot de achterzijde (tot onder de hijsbok). In die situatie worden bakken langszij doormiddel van stortgoten geladen (die zijn volgens mij hier niet gemonteerd). De buizen die op de foto te zien zijn worden dan niet gebruikt en afgekoppeld.
De Zuid Holland is echter vooral ingezet als bakkenzuiger (in die jaren onder meer in Zeeuws Vlaanderen (Walsoorden), Brouwershaven, Delft, Den Oever en ook in de Oude IJssel in de Achterhoek). De zuiger heeft dienst gedaan tot begin jaren zestig.
LikeLike