Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de rechtsstaat buitenwerking gesteld. Er was sprake van willekeur, vervolging, terreur en moord.

Jan Houtman
Afbeelding: OudOmmen

Verreweg de meeste mensen probeerden er het beste van te maken en gingen zoveel mogelijk door met hun dagelijks leven. Een kleine groep kwam in verzet. Kwam op voor de rechten van anderen. Verzette zich tegen onrecht en onrechtvaardigheid. Jan Houtman (1917-1944) was één van deze dappere mensen. Hij zorgde voor de verspreiding van de toen illegale krant Trouw in Ommen en omgeving. Verder maakte hij foto’s voor vervalste persoonsbewijzen voor onderduikers, piloten en joden. Begin 1943 bracht hij bij hem thuis geallieerde piloten onder en verzorgde hij ook het verdere transport. Jan Houtman maakte vanaf juni 1944 het krantje ‘De Berichtgever’. Hierin stonden de meldingen die via de Engelse zender werden opgevangen. Houtman was betrokken bij de kraak van een distributiekantoor voor bonkaarten in Dalfsen. De verzetsgroep waar Houtman lid van was, had een schuilplaats in Rechteren onder de gemeente Dalfsen. Jan Houtman had samen met zijn ouders en broer Peter een werkplaats aan de Balkerweg in Ommen. De hele familie Houtman was actief in het verzet en was af en toe ondergedoken op de toen nog nieuwe, maar zeer afgelegen boerderij van de familie Van der Heide aan de Dwarsdijk 5.

Bruut vermoord
Helaas haalt Jan Houtman niet het einde van de oorlog. Hij moet het verzetswerk bekopen met de dood. Op het moment dat Houtman bezig is met daden van verzet wordt hij op 17 november 1944 op brute wijze vermoord nadat hij is aangehouden door de Kontroll Kommando-man Herbertus Bikker van het gevreesde Kamp Erika uit Ommen. Houtman is in het bezit van een blik benzine en vertelt die voor kleding geruild te hebben in Hoonhorst. Op de boerderij van Klink, waar hij goed bekend is, wil hij dat uitleggen in bijzijn van Bikker. Maar Houtman probeert dan te vluchten. Hij wil via de achterdeur weg, maar deze deur is vastgebonden. Bikker schiet op hem, waardoor Houtman gewond raakt. Houtman weet te vluchten achter de op stal staande koeien. Weer schiet Bikker en doodt Houtman. De 27-jarige Houtman laat echtgenote en dochtertje Tjitske achter.

Jan Houtman ligt begraven op de begraafplaats aan de Hardenbergerweg in Ommen. Vele jaren later schrijft dochter Tjitske die haar vader niet gekend heeft het volgende: “Een bijbeltje met bloed en een portemonnee met een oranje lintje. Het zijn de stille getuigen van een moord op 17 november 1944. Het slachtoffer was mijn vader Jan Houtman. Hij zat in het verzet en werd, tijdens zijn vlucht, door Bikker op een brute wijze vermoord. Ik ben geboren in augustus 1943 en was te klein om me hem te herinneren. Wel heb ik veel over hem gehoord en gelezen. Eerst door de verhalen van mijn moeder en later ook door over hem te lezen. Ik kreeg, toen ik een jaar of acht was, een doos met als opschrift “Herinneringen aan je papa”. Daarin zaten brieven, oude persoonsbewijzen, oorkondes en nog veel meer. Als kind heb je daar nog niet zoveel belangstelling voor. Je kijkt er wel eens naar, maar het zegt je zo weinig. Wat ik me wel goed herinner is het feit dat mijn moeder erg overstuur was van het bericht, dat zeven oorlogsmisdadigers ontsnapten uit de gevangenis in Breda. Dit gebeurde eind december 1952. Onder hen Bikker, de man die mijn vader had vermoord. Daarna gaat je leven weer verder. Ik volg een opleiding, krijgt een baan. Ik trouw en krijg kinderen en dan ineens rond je veertigste loopt het spaak. Ik denk dat ik heel veel dingen heb weggestopt. Je krijgt het advies om meer over je vader te weten te komen en dat advies heb ik opgevolgd. Zo kreeg ik daardoor een illegaliteitsrapport in handen waarin stond wat mijn vader zoal had gedaan. Het begon met de verspreiding van Trouw. Daarnaast maakte hij de foto’s voor persoonsbewijzen voor onderduikers, joden en piloten. Deze laatsten waren ook bij ons ondergedoken. Verder maakte hij vanaf juni 1944 het krantje ‘De Berichtgever’. Hierin stonden de meldingen die via de Engelse zender werden opgevangen. Ook heeft hij meegeholpen met overvallen in Dalfsen en Hardenberg. Wat ik heel erg jammer vind is dat er nergens een foto is van hem met mij samen. Ik sta wel op de foto met de ondergedoken piloten maar niet met mijn vader. Heel veel informatie heb ik gekregen tijdens het proces tegen Bikker. Het was een overwinning op mezelf om bij een groot deel van dit proces aanwezig te zijn. Tijdens dit proces in Duitsland, heb ik details gehoord die me erg hebben geschokt . Jammer genoeg hebben ze Bikker niet veroordeeld gekregen. Het proces moest worden gestopt vanwege zijn gezondheid. Het erge is dat hij nooit één moment spijt heeft betoond. Hij is ontsnapt aan levenslang, ik niet. Waarom nu juist een stukje over mijn vader. Er zijn ontelbaar veel kinderen, zoals ik, waarvan de vader of moeder ook in het verzet zaten. Die ook een vader of moeder hebben moeten missen. Misschien door de aandacht die er tijdens het proces Bikker is geweest? Ik weet het niet. Wel weet ik dat alles grote invloed heeft gehad op mijn leven, dat van mijn man en van onze kinderen, in positieve maar ook in negatieve zin”.

Na de oorlog
Na de oorlog krijgt verzetsheld Jan Houtman postuum onderscheidingen van de presidenten Eisenhouwer en De Gaulle voor zijn hulp aan ontsnapte krijgsgevangenen en geallieerde piloten. De gemeente Ommen eert de dappere Jan Houtman door een straat naar hem te noemen. Op het scoutingterrein de Gilwell Ada’s Hoeve in Ommen is in 2001 als eerbetoon een kampeerveld vernoemd naar Jan Houtman, de Jan Houtmanhoek van het Laarmansveld. De scouting in Dalfsen kent een Jan Houtman Stam.

Bron: Harry Woertink – 3 april 2020