Op 6 of 7 december 2017 wordt bekend of het ambacht van molenaar UNESCO Immaterieel erfgoed is.

Voorbeeld van Ommer molens in rouwstand (in verband met overlijden oud molenaar Lex Hollak in 2016).
Foto: Harry Woertink

Vorig jaar maart is het ambacht van molenaar op wind- en watermolens voorgedragen voor de Representatieve Lijst van het UNESCO inzake de bescherming van Immaterieel Cultureel Erfgoed. Het is de eerste voordracht door Nederland. Op deze lijst staan bijna vierhonderd verschillende elementen van Immaterieel Erfgoed ingeschreven, uit alle delen van de wereld. Het doel is het belang en de betekenis van Immaterieel Erfgoed te onderstrepen. De lijst maakt zichtbaar wat gemeenschappen, groepen en individuen belangrijk vinden. Het Gilde van Vrijwillige Molenaars, het Gild Fryske Mounders, het Ambachtelijk Korenmolenaarsgilde, Vereniging De Hollandsche Molen, de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed en het Kenniscentrum voor Immaterieel Erfgoed Nederland hebben gezamenlijk deze voordracht voorbereid.

Op 6 en 7 december is het Intergouvernementele Comité van het UNESCO-verdrag bijeen in Zuid-Korea, waar het besluit wordt genomen om het ambacht in te schrijven op de immaterieel erfgoed lijst. Op uitnodiging van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW) is Bas de Deugd namens het Molenaarsgilde samen met drie molenaars van de andere organisaties hierbij aanwezig. In Nederland organiseert het ministerie van OCW op die dag een persconferentie in de krijtmolen D’Admiraal in Amsterdam. De vier molenorganisaties maken van deze gelegenheid gebruik om dit moment feestelijk te omkleden. Iedereen is daarbij welkom.

Het ambacht van wind- en watermolenaar is ons immaterieel erfgoed
Met immaterieel erfgoed hebben wij allemaal in ons dagelijks leven te maken. Het is levend erfgoed, omdat het in de harten, hoofden en handen van mensen leeft. Het behoort tot de basis van een gemeenschap. Immaterieel erfgoed is de schakel tussen verleden, heden en toekomst. Het is cultuur van nu, maar geeft ook een gevoel van verbondenheid met vorige generaties en is tegelijkertijd toekomstgericht, omdat mensen het willen doorgeven aan volgende generaties. Zo ook het ambacht van wind- en watermolenaar. Door erkenning als immaterieel erfgoed willen we het ambacht beschermen en behouden voor de toekomst. Dit betekent dat we onze vaardigheden en kennis om met een wind- of watermolen te kunnen draaien willen borgen en met ons hart en hoofd willen doorgeven aan volgende generaties.

Wat betekent plaatsing voor molenaars?
Met de voordracht maakt de Nederlandse overheid zich hard om samen met de molenaarsgilden het ambacht van molenaar voor de toekomst te behouden. Anders gezegd de Nederlandse overheid zal zich beijveren voor een gunstig klimaat waarin het molenaarsambacht nu en later kan gedijen. Plaatsing op de internationale UNESCO lijst levert ook extra aandacht op. En misschien wel meer bezoekers en toeristen op de molens. Het molenaarsambacht wordt er figuurlijk door in het zonnetje gezet. Het geeft de molenaars een steun in de rug voor het vele werk dat zij verrichten en verhoogt het bewustzijn dat een molen niet kan zonder molenaar. Ten slotte vestigt het de aandacht op de belangeloze inzet van al die talloze vrijwilligers die activiteiten ontplooien ten behoeve van dit bijzondere ambacht, dat zozeer met Nederland is verbonden. Het geeft ook hen erkenning. En komt het ambacht op de lijst dan zal de Nationale Molendag 2018 in het teken staan van het immaterieel erfgoed, dat wil zeggen, de kennis en de vaardigheden om een molen draaiend in bedrijf te houden.

Molens in de vreugd
Ook de molenaars in Ommen hopen op 7 december positief nieuws uit Zuid Korea te horen. De wieken van de Ommer molens zullen vanaf die dag tot en met zondag 10 december in de vreugdstand worden gezet als teken dat de molenaars trots zijn op ons ambacht en de plaatsing op de Internationale UNESCO lijst Immaterieel Erfgoed.

…
Molens kunnen boodschappen doorgeven. Vroeger had men nog geen telefoon of internet. De molenaar kon toch berichten doorgeven door de wieken van de molen op een bepaalde manier vast te maken. Er zijn verschillende soorten wiekstanden die hieronder verder worden uitgelegd. Ook vandaag kent de molenaar deze wiekstanden en worden ze nog steeds gebruikt. Om de wiekstanden te bekijken moet je voor de molenwieken staan, met je gezicht naar de wieken toe. Molenwieken draaien tegen de richting van de wijzers van de klok in.

1. Vreugdestand
Als er iets heel leuks is gebeurd dan zet de molenaar de wieken van de molen in de vreugdestand. Dat kan als er iemand gaat trouwen of als er een kindje geboren is. De de meest lage wiek is dan links voor het midden vastgemaakt Let er maar eens op als je een molen stil ziet staan.

2. Rouwstand
Als er iemand is overleden, zet de molenaar de wieken in de rouwstand. Iedereen weet dan dat er iets ergs is gebeurd. Als je voor de wieken staat dan is de meest lage wiek rechts van het midden vastgemaakt.

3. Korte ruststand
Als de molen voor korte tijd stil staat dan heet dat korte rust. Mensen uit de omgeving weten dan dat de molen even niet werkt. De wieken staan bij deze wiekstand helemaal recht voor het lijf van de molen als een plus teken.

4. Lange ruststand
Als de molen stuk is en gerepareerd moet worden dan kan deze een tijd niet werken. De molenaar zet de wieken van de molen dan in lange rust. Mensen uit de omgeving weten dan dat de molen voor langere tijd niet werkt. De wieken van de molen staan bij lange rust in een kruis.

5. Feeststand
Bij bijzondere feesten zoals Nationale Molendag wordt de molen versierd. Dit doet de molenaar door vlaggen op de molen op te hangen. In sommige plaatsen van Nederland worden molens versierd door vlaggenlijnen tussen de wieken te spannen.

Bron: Harry Woertink – 24 november 2017