OMMEN – Maandagmorgen 2 oktober vertrekt uit Ommen een bus met 68 deelnemers voor een vijf dagen durende Auschwitzreis.

Als herinnering aan de Joodse samenleving in Ommen. Een gedenksteen met hun namen en een Davidster op de Joodse begraafplaats.
Foto: Harry Woertink
Zie ook het album “Herdenkingsreis Auschwitz 2017”.

Ze brengen een bezoek aan de voormalige vernietigingskampen in Polen. Organisator van deze herdenkingsreis is de stichting Herdenking Joods Ommen. Auschwitz is een van de meest beruchte concentratiekampen uit de Tweede Wereldoorlog. Naar schatting zijn hier anderhalf miljoen mensen vermoord, daarvan waren 1,1 miljoen Joden. Vanuit Nederland werden meer dan 60.000 Joden, 245 Sinti en Roma, enkele tientallen verzetsstrijders en Jehova getuigen naar Auschwitz gedeporteerd. Minder dan 900 van deze mensen overleefden Auschwitz-Birkenau. 75 jaar geleden, 3 oktober 1942, begon de deportatie ook voor de 27 Ommer Joodse stadgenoten. Die dag werden er eveneens 96 Joodse mannen uit werkkamp Arriën op de trein gezet.

Zolang de herinnering van de Ommer joden blijft, leeft hun naam voort
De Auschwitsreis is er om de Ommer Joodse slachtoffers te herdenken. Voordat de bus de reis begint is er een bezinningsmoment in De Kern in Ommen. De route wordt gevolgd die ook zij gingen. Er is eerst om 8 uur een stille tocht door de Ommer straten, waar de Joden woonden. Op een achttal locaties worden 27 namen op Stolpersteinen genoemd. Deze namen worden tijdens de tocht opgenoemd. Na de voettocht gaat de touringcar naar Zwolle door de Veerallee langs het Joods monument bij de school waar het gymnastieklokaal dienst deed als centrale plek, waar vandaan de Joden naar Westerbork werden gedeporteerd. Daarna gaat de bus naar Sint Johannesga in Friesland waar Joodse mannen uit Ommen in een werkkamp hebben gezeten. Dit is Wite Peal onder Heerenveen. Deze mannen zijn net als de andere Joodse Ommenaren naar Kamp Westerbork gedirigeerd. De tweede stop is dan ook in Westerbork. Daarna gaat het gezelschap de grens over naar Dresden voor een eerste hotelovernachting. De volgende dag wordt de reis voortgezet richting Krakau in Polen. Aan het eind van de middag volgt een bezoek aan de wereldberoemde zoutmijnen van het nabijgelegen Wielickza. Op de derde dag van de reis is er een excursie naar de voormalige concentratiekampen Auschwitz I en II. Auschwitz was vanaf 1942 een van de grootste vernietigingskampen voor Europese Joden. De volgende dag staat een excursie in het oude centrum van Krakau op het programma. De terugreis is op vrijdag 6 oktober. Dan worden de deelnemers om half twaalf avonds weer in Ommen terugverwacht.

Wie zijn ogen opent voor het verleden, begrijpt het heden en de toekomst
De gebouwen van Auschwitz I waren oorspronkelijk leegstaande kazernes en munitiebunkers van het Poolse leger. Na de capitulatie van Polen op 28 september 1939 kwamen de ongeveer twintig gebouwen in handen van de nazi’s. Al snel ontstond het plan om bij Oświęcim in Zuid- Polen een concentratiekamp te bouwen, omdat de gevangenissen in het westelijke Silezië overvol raakten. Bovendien beschikte het afgelegen Auschwitz (de Duitse benaming) over een belangrijk spoorwegknooppunt. De bouw van het kamp begon in april 1940. De eerste groep van 728 Poolse politieke gevangenen arriveerde twee maanden later. Om de groeiende stroom gevangenen – aanvankelijk Polen, later ook andere Europese nationaliteiten en joden – op te vangen, liet de Gestapo er een achttal Blocks bijbouwen. In 1942 telde Auschwitz I ongeveer 20.000 gevangenen; in miserabele zalen opgepropt, tot zelfs kelders en zolders uitpuilden. De Gestapo had een eigen gedeelte in Auschwitz I. Zij ondervroegen gevangenen, sloegen, martelden en moordden – de pijn is bijna tastbaar in de grauwe folterkamers. De grootste zaal deed dienst als experimentele gaskamer. Het vergassen van mensen hier stopte in 1943, omdat de Duitsers via gaskamers in het nabijgelegen Birkenau op een veel grootschaliger manier hun plannen konden uitvoeren. De overbevolking van het basiskamp dwong de nazi’s in 1941 tot de bouw van Auschwitz II-Birkenau dat zich uitstrekte over een vlakte van 175 hectare. Birkenau had een eigen station en perrons. Met vier gaskamers en crematoria vormde het een vernietigingsfabriek zonder weerga in het Derde Rijk. De nazi’s voerden per trein joden uit heel Europa aan. Zij spiegelden hun slachtoffers werk voor in Zuid Polen bij niet-bestaande bedrijven, winkels en banen in de landbouw. Onwetend van de gruwelijke bestemming van hun reis, namen veel joden kostbare spullen in hun koffers mee. Velen stierven al onderweg, omdat ze zonder eten of drinken vier tot tien dagen vanuit Nederland opgesloten zaten in verzegelde treinwagons.

In 1967 is een monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Holocaust onthuld, aan het einde van de spoorlijn, recht tegenover de ‘dodenpoort’ van Auschwitz-Birkenau. Voor het uit brokstukken opgetrokken monument liggen grote gedenkplaten waarop in verschillende talen staat: ‘Laat deze plaats eeuwig een kreet van wanhoop zijn en een waarschuwing aan de mensheid. Hier hebben de nazi’s omstreeks anderhalf miljoen mannen, vrouwen en kinderen vermoord, voornamelijk joden uit verschillende Europese landen.’

Bron: Harry Woertink – 28 september 2017