OMMEN – Op de Vecht in Ommen was een historische erfgoed even terug: de Vechtzomp. Weliswaar nagebouwd maar exact zoals vroeger de zomp eruit zag.

De Grammesberghe op de Vecht in Ommen.
Zie voor meer afbeeldingen het album “Vechtzomp”.

De zomp was tussen 1670 en 1900 het algemeen beeld op de rivier de Vecht. Toen varend op de wind met een groot zeil. Was er geen wind dan werd er geboomd of gejaagd. De dit jaar gebouwde authentieke Vechtzomp wordt aangedreven door een bijna geruisloze elektromotortje. De Vechtzomp uit Gramsbergen die in Ommen voor enkele dagen te gast was heeft de naam “Grammesberghe” en is vernoemd naar Hendrik van Grammesberghe, kasteelheer van Gramsbergen in de 14de eeuw. Aanleiding van het bezoek van de Grammesberghe aan de Vechtstad Ommen was het Vechtfestival dat van 24 tot en met 27 augustus werd gehouden. De zomp, eigendom van de Gramsberger stichting Vechtezomp, werd zaterdag ingezet voor vaartochtjes en diende daarnaast als decor van het maritieme evenement. De stichting Vechtezomp heeft ten doel het beschermen en doen herleven van het historische- en culturele karakter van het Vechtdal. De zomp kan 30 passagiers vervoeren, is 12,30 meter lang, 2,70 meter breed en weeg 5,5 ton. Aan boord is een lift, waardoor 2 rolstoelgebonden passagiers mee kunnen varen. De accu’s van de zomp, worden opgeladen door stroom opgewekt door zonnepanelen. Voor de reis naar Ommen en terug werd de zomp met een dieplader over de weg vervoerd.

Enter
De oorspronkelijk zompen op de Vecht en de Regge werden gebouwd in Enter. Vanaf ongeveer 1670 worden de eerste zompen beschreven. De schippers sliepen in herbergen of in het vooronder. Op de Vecht werd meer gezeild en getrokken (gejaagd) en op de Regge meer geboomd. Langs de Vecht was een goed jaagpad (Lijnpad), maar soms wel op een afstand van negentig meter van de rivier zodat een lange lijn nodig was. Vanuit Nordhorn werd hout, potas (zoutmengsel), zandsteen, rogge, bier, wol, linnen en garens vervoerd. Op de terugreis vanaf Zwolle peulvruchten, grutten, vis, traan, koffie, thee en tabak. Gedurende de Franse periode (1795-1813) werden ook militairen vervoerd. Vanuit Gramsbergen en Ommen bestond de lading hoofdzakelijk uit rogge, boekweit. Tussen 1400 en 1700 ging er veel Bentheimer en Gildehauser zandsteen over de Vecht. Per zomp kon ongeveer 5 ton steen geladen worden. Dat hield in hooguit 2m3 steen. Het was een gewaardeerd bouwmateriaal voor kloosters, kerken en kastelen, onder andere gebruikt voor de Domkerk Utrecht (1450), Paleis op de Dam Amsterdam (1648-1665), Martinitoren Groningen (1469-1482) en de sokkel van het Vrijheidsbeeld in New York (1884).

Smokkelen
Ook het jaarlijks vervoer van de bagage van de ‘Hannekemaaiers’ naar het westen verliep per zomp. Dat waren Duitsers die seizoenswerk zochten in het rijke Holland. In maart de veenarbeiders en eind mei de maaiers die ‘Hollandgangers’ genoemd werden. Op de Vecht werd voorbij Ommen ook veel gesmokkeld. Zo werden hammen in zakken met een lang touw aan het roer vastgemaakt en meegesleept over de grens. Ook dreven varkensblazen gevuld met foezel (jenever) de Vecht af. De commiezen konden tot Ommen toe aanhouden, het bleef dus nog even spannend na de grens. De bloeiperiode van het vrachtvervoer over de Vecht was 1800-1830, toen voeren ongeveer 70 zompen op de Vecht. Na 1850 werd dat steeds minder door de aanleg van betere wegen en spoorlijnen. Men voer van Nordhorn, waar de Vecht net bevaarbaar wordt, tot Zwolle. De reis duurde ongeveer 6 dagen. Soms ging de toch verder over de Zuiderzee naar Amsterdam. Maar meestal werd in Zwolle de lading overgeladen in grotere schepen, dat gebeurde waar nu de Thorbeckegracht is.

Plannen
In het Duitse Laar, net over de grens bij Gramsbergen, is in 2015 een soortgelijke zomp in de vaart genomen. Beide zompen werden gebouwd in Gramsbergen, met behulp van vrijwilligers. Ook in Ommen en Hardenberg leven plannen om een dergelijke boot te bouwen en in te zetten voor pleziertochtjes over de Vecht. Overigens is in het Streekmuseum Ommen al jaar en dag een maquette te bewonderen van een vroegere Vechtzomp.

Bron: Harry Woertink – 26 augustus 2017