In augustus 1939 mobiliseerde de regering het Nederlandse leger. Het kan niet meer om het oorlogsgevaar heen.

Oorlogszakboekje van Gerrit Hendrik Woertink (geboren 11-12-1916 te Stad-Ommen), soldaat bij het 4e Regiment Veldartillerie (4RVA); lichting 1936.
Afb.: Harry Woertink
Zie voor meer afbeeldingen en documenten het album “Mobilisatie”.

Op 24 augustus 1939 is er eerst een voormobilisatie en worden 50.000 man onder de wapenen geroepen. Op 28 augustus 1939 volgt de algemene mobilisatie. Honderden extra treinen worden ingezet. Binnen enkele dagen zitten 280.000 soldaten op post. Nederland klemt zich vast aan het neutraliteitsprincipe. Daarom turen manschappen even aandachtig de kustlijn af richting Engeland als dat ze de grens met Duitsland bewaken. De soldaten raken in de eerste maanden nauwelijks een geweer aan, maar hanteren vooral de schep: alle aandacht gaat naar het bouwen van verdedigingswerken. Het leger kampt met verouderd materieel. Een deel van de mannen moet zich de vijand van het lijf houden met geschut uit 1878. De 300 veldkanonnen stammen uit 1904. Alleen de luchtartillerie beschikt over moderne wapens. De luchtvloot bestaat uit een bonte verzameling van ongeveer 140 vliegtuigen. Naast het reguliere leger is de verdediging in handen van de Bijzondere Vrijwillige Landstorm en burgerwachten. De bevolking reageert kalm op de mobilisatie, al brengt die het dagelijks leven in de war. Gebieden worden onder water gezet, bewoners en vee geëvacueerd. Soldaten versperren wegen en bruggen, en hakken bomen weg om vrij schootsveld te hebben. De bevolking krijgt een verbod op hamsteren, waar lang niet iedereen zich aan houdt. Brengt het begin van de mobilisatie nog spanning met zich mee, al snel slaat de verveling toe. Om de eentonigheid te doorbreken organiseren de manschappen spelavonden, sportwedstrijden en concerten. Het leger heeft een aparte afdeling Ontwikkeling en Ontspanning. Met cursussen figuurzagen en amusement houdt die de stemming erin.

Capitulatie
Door de mobilisatie is ook Ede als garnizoensplaats volgestroomd met opgeroepen reservisten. Er worden tevens grote hoeveelheden paarden aangevoerd voor de artillerie. Meer dan 1000 paarden waren nodig voor één regiment artillerie. De veldartillerie uit Ede neemt stelling rond de Grebbeberg. Op 9 mei 1940 is er bij de manschappen al sprake van een voorgevoel dat er iets te gebeuren staat en er is verhoogde waakzaamheid. Er wordt bevel gegeven de stukken “op scherp” te zetten. Vroeg in de morgen op 10 mei 1940 vliegen formaties Duitse vliegtuigen over. De Duitsers vallen Nederland binnen. Na het middaguur krijgen de Nederlandse soldaten bevel om te vuren. Ook ’s avonds en ’s nachts gaat dit door. Op 12 mei wordt de strijd steeds grimmiger en de situatie met het uur gevaarlijker. Op 13 mei is het niet langer verantwoord langer in de stelling te blijven. Er volgt een bevel om onmiddellijk terug te trekken. Duitse troepen trekken met grote snelheid Nederland verder in. Nederland capituleert uiteindelijk op 15 mei 1940.

Plunjezak inleveren
Niet alle soldaten die door de mobilisatie waren opgeroepen hebben de Duitse inval op 10 mei 1945 meegemaakt. Er waren er ook die al voor het uitbreken van de oorlog op hun thuisbasis teruggekeerd waren. Na de capitulatie wordt het Nederlandse leger ontbonden. De ontbinding was voor de toenmalige Defensie aanleiding de burgemeesters van elke gemeente te vragen welke personen vanaf de lichting 1923 tot en met 1940 nog de beschikking hadden over militaire kleding of andere toebehoren. Vervolgens werden de (oud)militairen opgeroepen deze bij de gemeente in te leveren. In de gemeente Ommen ging het totaal om z’n 350 personen die in augustus 1940 een dergelijk oproep kregen. Voor vijf uit de gemeente Ommen afkomstige militairen was dat helaas niet het geval, zij overleefden de oorlog niet. Arie van Staalduinen overleed op 11 mei 1940 als gevolg van beschietingen rond vliegveld Ypenburg; Roelof Mulder was soldaat bij het Regiment Jagers en sneuvelde op 11 mei 1940 bij gevechten rond de Grebbeberg. Dienstplichtig militair Hendrikus Frederiks overleed op 27 juni 1940 als gevolg van verwondingen door hem opgelopen in mei 1940. Ook als dienstplichtig militair sneuvelde Gerrit Bakker op 12 mei 1940 in Rhenen bij het Ouwehands Dierenpark aan de voet van de Grebbeberg. Hetzelfde overkwam Dirk de Graaf een dag later op 13 mei 1940 en is ook op de Grebbeberg begraven.

Bron: Harry Woertink – 26 februari 2017