Ommen was ooit gelegen aan de eeuwenoude handelsroute van de Hessenwegen.

Als herinnering aan de Hessense kooplieden is een gevelsteen ‘Hessenwaagen’, aangebracht in de muur van de voormalige Hessenherberg in de Thomas a Kempisstraat in Zwolle.

Om handelswaar in een z’n korte mogelijke tijd te kunnen vervoeren werd gebruik gemaakt van zogeheten “Hessenrijders”. Ze reden met vol beladen wagens getrokken door paarden. Sterke mannen moesten de wagens laden en lossen, de grote krachtige paarden in het gareel houden en de wagens uit modder of rul zand kunnen duwen. Hessenwegen behoren tot de oudste wegen in Oost-Nederland en waren van groot belang. In Ommen herinnert de Hessenweg Oost (grotendeels nog zandweg) en Hessenweg West aan deze periode.

Karrenspoorbreedte

De voermannen reden in een bijna rechte lijn vanaf Duitsland langs Hardenberg, Ommen en Dalfsen naar Zwolle en verder. Alle Hessenwegen liepen op ruime afstand langs de dorpen en steden. Een belangrijke reden hiervoor was dat de Hessenwagens een veel bredere spoorbreedte hadden dan de gangbare wagens en karren in Nederland. De afwijkende wagens zouden het karrenspoor van de gewone zandwegen stuk rijden.

Hessen

De naam Hessenweg is te danken aan de kooplieden uit de Duitse graafschap Hessen. Ze stonden bekend als hardwerkende betrouwbare voerlui. Zij vervoerden met enorme wagens waardevolle goederen door heel Europa. Het moeten sterke kerels zijn geweest. Vaak werd er in konvooien gereden om zich te wapenen tegen struikrovers.

Op verschillende plaatsen langs de Hessenweg vestigden zich boeren die naast hun boerenbedrijf een herberg of uitspanning begonnen. Het was niet meer dan een gelagkamer om dorstige kelen te laven en hongerige magen te vullen. De voerlieden trokken in feite van herberg naar herberg. Op die plaatsen konden ook de wagens gerepareerd worden en de paarden verzorgd.

Op Ommer grondgebied 4 herbergen

Herbergen op Ommer grondgebied langs de Hessenweg waren “De Hongerige Wolf”, gevolgd door herberg “De Rooseboomshaar”, verderop op het kruispunt van de Hessenweg en de weg naar de Ommerschans lag herberg “De Bisschopshaar”. In Varsen aan de Hessenweg bevond zich herberg “Het Zwarte Paard”. Pachter van herberg De Bisschopshaar was in het begin Willem Hollak. Het was niet uit zorg voor de dorstige voerlui dat de Magistraat van Ommen besloot om hier in 1662 een herberg te stichten, maar voornamelijk ter versterking van de stadsfinanciën. De inkomsten van de herberg vloeiden rechtstreeks in de stedelijke schatkist.

Na Het Zwarte Paard in Varsen kwam bij Oudleusen herberg “De Landskroon” in zicht. Op het wapen van de herberg stonden drie flessen geschilderd, gedekt met een kroon. De huidige weg “Om de Landskroon” herinnert nog aan de oude herberg. Bij Ankum stond herberg “Het Roode Hert” aan de Hessenweg.

Goed op gang

Na de vrede van Munster (1648) en het einde van de 30-jarige oorlog in Duitsland kwam het verkeer met hessenkarren en -wagens pas goed op gang. Vervoerders, niet alleen uit Hessen, brachten hiermee hun goederen (linnen, garens, aardewerk) vanuit Duitsland naar Zwolle. Van daar werd de handel verscheept naar voornamelijk Amsterdam en retourvracht (rijst, tabak, specerijen) ging vanuit de haven mee terug

In 1691 had Overijssel de breedte van het Hollandse wagenspoor overgenomen. De Hessenwagens mochten voortaan alleen nog over de route ten noorden van de Vecht rijden.

In de 19de eeuw begon men met het verharden van zandwegen, zodat speciale Hessenwegen overbodig raakten. De doorgaande route bij Ommen kwam omstreeks 1810 langs de Vecht te liggen. Bovendien kreeg het vrachtvervoer geduchte concurrentie door de aanleg van kanalen en spoorwegen. De Hessenwagens verdwenen, evenals de Hessenwegen, zij het dat sommigen opgingen in de natuur of anderen autosnelwegen werden.

Tot zover deel 9 van deze vervolgserie. In deel 10 meer over stadsrechten Ommen 1248-2023.

Tekst: Harry Woertink – Foto’s: collectie OudOmmen.nl

2014. De Hessenweg Oost, tussen de Haarsweg en de Driehoeksweg, in Ommen is gemarkeerd met ‘kunst’wielen.