De geschiedenis rond de Slag bij Ane en het Zwartewatersklooster moet meer tot leven gebracht worden.

De buurtschap Zwartewatersklooster tussen Hasselt en Zwartsluis, ook wel simpelweg ’t Klooster genoemd, ligt er nog even verstild en verlaten bij als eeuwen geleden.

“Er moet een duidelijk verhaal komen van deze middeleeuwse geschiedenis tussen Ane en Hasselt”, aldus de Stichting Erfgoed Zwartewatersklooster. Gedacht wordt aan onder andere vermelding in (wandel- en fiets) routes, informatiepanelen of QR-codes, een brochure of informatie op een website. Dit zal dan ook de komende tijd opgepakt worden, samen met in leven te roepen werkgroepen.

1227 – 2027: 800 jaar

Een netwerk van verschillende personen hebben deze week in De Veldschuur in de nabijheid van het Zwartewatersklooster om tafel gezeten om een gezamenlijk plan te ontwikkelen. Daarbij ging het om personen en organisaties, variërend van de huidige bewoners van de erven waarmee het klooster contacten had, vertegenwoordigers van de zeven parochies/kerken die destijds onder bestuur van het klooster stonden tot erfgoedinstellingen. Er werd veel inspiratie opgedaan met de rondleiding in het Zwartewatersklooster en tijdens de bijeenkomst in de Veldschuur. In 2027 is het 800 jaar geleden dat de Slag bij Ane plaatsvond. Als het aan de organiserende Stichting Erfgoed Zwartewatersklooster ligt moeten dan ook alle plannen rond zijn.

Klooster

Het Zwartewatersklooster was een rijk en machtig klooster. Het is gebouwd in 1233 bedoeld als boetedoening om de in 1227 bij de Slag bij Ane gesneuvelde Utrechtse bisschop en legerleider Otto II van Lippe en tal van ridders te herdenken. Deze zijn nadat ze door de boerenopstand zijn gedood afgevoerd via de Vecht vanaf Grambergen naar Hasselt om daar in het buitengebied te worden begraven. Naast de ridderbegraafplaats werd het klooster gebouwd. Men geloofde dat het klooster het zielenheil van de dappere ridders bij God zou bevorderen.

Onder de doden bevonden zich belangrijke ridders en edelen uit het aartsbisdom Keulen. Zo waren er veel veteranen bij die eerder ook meevochten in het kruisleger van de vijfde kruistocht die plaatsvond rond de Egyptisch stad Damiate van 1218/1219. Het aartsbisdom Keulen bestond uit meerder bisdommen, waaronder het bisdom Utrecht.

Vrouwenklooster

In de tijd van deze kruistochten waren er veel weduwen. Dit kwam doordat veel mannen niet terugkeerden van deze gevaarlijke tochten. Dit is vermoedelijk de reden geweest om voor een weduwenklooster te kiezen. Het klooster was grotendeels zelfvoorzienend en had zelfs een eigen school.

De gewijde nonnen hadden als eerste taak om te bidden voor het zielenheil van de omgekomen edelen. Het memoriegebed was het korengebed waarin de edelen herdacht werden en was een belangrijk onderdeel van hun zang en gebed.

De Reformatie, de grote kerkhervorming in de 16^e eeuw, maakte een einde aan de bloeitijd van het klooster. In 1582 waren de nonnen al uit het klooster vertrokken en zijn de bezittingen van het klooster overgegaan naar het bestuur van de stad Hasselt. Het klooster werd rond 1780 afgebroken door omwonenden die de stenen grotendeels gebruikten voor hun eigen boerderijen. Het huidige buurtschap Zwartewaterklooster is dan ook ontstaan op en rond de restanten van het oude klooster.

Ten Klooster

In de buurtschap tussen Hasselt en Zwartsluis vindt de familienaam Ten Klooster zijn oorsprong. Toen het in 1811 verplicht werd om een geslachtsnaam aan te nemen, kozen de bewoners van dit gehucht voor de achternaam Ten Klooster naar de plek waar ze woonden.

Tekst en foto’s: Harry Woertink

de heer Ten Klooster voor een van de boerderijen in Zwartewatersklooster.

Netwerk bijeenkomst Stichting Erfgoed Zwartewatersklooster 20 januari 2023