“Wetenswaardigheden uit het archief” is een artikelreeks van OudOmmen waarbij steeds één actueel onderwerp wordt belicht aan de hand van een opsomming van historische informatie uit het archief van Jan Lucas. Het is een dynamisch artikel, het zal steeds worden bijgewerkt als er nieuwe historische informatie wordt verkregen.

Een deel van de (meer dan 100 jaar oude) leuning van de oude Vechtbrug anno 2017.
Foto: OudOmmen

Zie voor meer artikelen uit de categorie “Wetenswaardigheden uit het archief”.

Welke wetenswaardigheden zijn er over de Vechtbrug in Ommen bekend ?
Wij hebben de volgende informatie (cursief = letterlijk) uit het verleden opgegraven:

• 1434 [Map07-034]
  Het veer over de Vecht kon de stad in 1434 in pacht verkrijgen en in 1495 kreeg men verlof er een brug te slaan.
• 1492 [Map03-159]
  In 1492 kreeg Hessel Mulert toestemming tot het leggen van een brug. Op de plaats waar nu het stadhuis staat, werd een zg. bruggehuis gebouwd, waar de tolgaarder woonde, belast met het innen van de bruggetol.
• 1495 [Map08-264]
  De eerste brug over de Vecht te Ommen gelegd.
• 1495 [Map03-236]
  Omstreeks 1495 werd de eerste brug over de Vecht gebouwd maar door ijsgang en andere oorzaken werd de brug herhaaldelijk vernield, tot eindelijk in 1690 een steviger brug werd gebouwd, die enkele eeuwen de tand des tijds wist te doorstaan. De tegenwoordige (inmiddels vroegere brug) dateert van 1937.
• 1572 [Map07-104]
  In het jaar 1572 was er tusschen St. Pieter en St. Paulus een zware ijsgang, zoodat de brug over de Vecht, die in 1492 gelegd was, wegdreef en slechts drie palen staan bleven. Tot het herstellen werden, bij de geringe stedelijke inkomsten, de naburige jonkers en kloosters aangesproken, die ook bijsprongen en gedeeltelijk hout, gedeeltelijk geld gaven.
  De brug was in 1492 gelegd van de poort af „ vijftien juck lanck als Berckmerbrugge is.” De stad betaalde toen voor die brug 100 Rijnsgulden, nam daarenboven daartoe 400 Rijnsgulden op, beloofde dat de burgers met het heijen zouden helpen en gaf aan den maker het genot van de opkomsten; onder bepaling, dat dit genot zoude ophouden, zoodra de stad daarvoor betaalde 200 Rijnsgulden.
• 1816 [Map01-020]
  De pacht van de tol der brug over de Vegt loopt af per 1-5-1817.
  De pacht der rogge, welke de ingezetenen van den Ham, voor het passeren der Vechtbrug betalen, loopt met St. Martinij 1816 af.
• 1818 [Map01-033]
  Twee jukken van de Vechtbrug moeten worden vervangen.
  In het bruggenhuis moeten 2 nieuwe schuifkozijnen, een buitendeur en een nieuwe zolder in de keuken worden aangebracht.
• 1820 [Map01-039]
  De brug over de Vecht moet worden gerepareerd (april 1820) 3 jukken en de ophaalbrug. De uitstekende einden van het onderdek en de sloom over de gehele brug moeten worden geteerd.
  Roelof Brinkhuis voert dit werk uit voor f. 1.895,-.
  De schippers die in Stad Ommen wonen waren steeds vrij van het betalen van tol voor het passeren der brug met hun schuiten. Ingaande 5 december 1820 moeten ze wel tol betalen, omdat ze meestal voor anderen varen en deze kosten aan de koopman in rekening kunnen brengen. Het tarief is per passage 1 stuiver of 5 cent.
  De pachter van de bruggetol liet vanaf 1887 de schippers alleen tol betalen die van beneden kwamen en niet de schippers die derwaarts gingen. Dit werd gedaan om de nering der schippers (de pachter van de bruggetol was tevens tapper) te strikken. Dit wordt ingaande 18-12-1820 gewijzigd. Voortaan moet de schipper voor het passeren met de schuit, onverschillig of hij naar boven of naar beneden gaat, tol betalen.
• 1828 [Map01-101]
  Gedurende periode 1 mei 1828 tot 30 april 1834 wordt het bruggeld over de Vecht verpacht aan J.C. Weenink tegen een jaarlijkse som van f. 500,-.
• 1833 [Map01-121]
  Het brugdek + een groot gedeelte van de leuningen der Vechtbrug moet worden vernieuwd.
• 1838 [Map01-223]
  De ingezetenen van den Ham betalen voor de vrije overgang van de Vechtbrug te Ommen de zgn. Hammerbruggenrogge t.w. 14 mudden en 4 schepels. De ingezetenen van Ambt Ommen eveneens 14 mudden en 4 schepels.
• 1839 [Map01-260]
  Op 28 december 1839 wordt het tarief waarnaar de Tol van de te Ommen over de rivier de Vecht gelegen brug zal worden geheven, vastgesteld.
  – een wagenkar of chais met een of twee paarden 10 ct
  – van elk meerder paard 5 ct
  – van een paard of ezel 5 ct
  – van een runderbeest 2½ ct
  – van een varken of schaap 1 ct
  – van een gans ½ ct
  – van ieder persoon (met uitzondering van de voerman die met een rijtuig passeert) 2½ ct
  – en voorts van een schuit of praam die onder de brug passeert ½ ct
  Deze tol behoeft alleen te worden betaald wanneer voor dat passeren de brug wordt opgehaald.
  Voor de ingezetenen van Ambt Ommen en Den Ham blijft de bestaande afkoopregeling van kracht.
• 1840 [Map01-272]
  Het tol- of bruggeld voor het passeren van de brug over de Vecht te Ommen wordt bij k.b. van 2-7-1840 vastgesteld als volgt:
  – voor een rij- of voertuig, hoe ook genaamd met een paard 10 ct
  – voor een dergelijk rij- of voertuig met twee paarden 15 ct
  – voor elk meerder aangespannen paard 5 ct
  – voor elk los paard of ezel 5 ct
  – voor elk stuk rundvee 2½ ct
  – voor elk schaap of varken 1 ct
  – voor een gans ½ ct
  – voor elk persoon m.u.v. de voerman die met een rijtuig passeert 1½ ct.
  De ingezetenen van het Ambt-Ommen en het gehucht Den Ham kunnen volstaan met de betaling van het bedrag door hun van ouds afkoop voldaan.
  Het is ook mogelijk een abonnement te nemen wegens veelvuldige passage van de brug, te regelen met de pachter.
• 1841 [Map01-277]
  De brug over de Vecht verkeert in dec. 1841 in slechte staat.
• 01-05-1841 [Map01-278]
  Ingaande 1-5-1841 wordt de tol der Vechtbrug bij collecte geheven.
• 1842 [Map01-304]
  De passageregten over de Vechtbrug met het bruggenhuis zijn verpacht voor de tijd van 3 jaar, eindigend op 1 mei 1845 tegen een jaarlijkse som van f. 700,-.
• 1844 [Map09-009]
  De Vechtbrug moet worden hersteld, (bevindt zich in slechte toestand).
• 1844 [Map09-011]
  De prov. opsigter van Wijngaarden is behulpzaam bij de herstelling van de Vechtbrug.
• 1845 [Map09-020]
  De Vechtbrug zal moeten worden gerepareerd. De aanbesteding vindt plaats op 15-7-1845 v.m. 11 uur. Het werk wordt gegund aan R. Brinkhuis jr. voor f. 1.230,-.
• 1845 [Map09-021]
  Voor f. 1230,- zal S. Brinkhuis jr. te Ommen de nodige reparaties verrichten aan de Vechtbrug te Ommen.
• 1849 [Map09-036]
  In dit jaar wordt aan de schilders Weenink en Siero te Ommen prijsopgaaf gevraagd voor liet schilderen van de Vechtbrug in een lichtgele kleur omdat deze kleur sterker is dan wit.
• 1855 [Map09-109]
  Rb. 14-7-1855.
  Er zal vanaf 1e January 1856 worden geheven de volgende brugtol voor het passeren over de brug voor de Vecht bij deze gemeente tot het volgende
  bedrag:
  – voor een rij- of voertuig hoe ook genaamd met een paard f. 0,10
  – voor een dergelijk rij- of voertuig met twee paarden f. 0,15
  – voor een elk meerder aangespannen paard f. 0,05
  – voor een los paard of ezel f. 0,05
  – voor een stuks rundvee f. 0,02½
  – voor een schaap of varken f. 0,01
  – voor een gans f. 0,00½
  – voor een elk persoon (met uitzondering van den voerman die met een rijtuig passeert) f. 0,01½
  Het zal aan alle ingezetenen van het Ambt Ommen vrijstaan om eenen jaarlijkse uitkoop te betalen voor de passage voor de brug voor zich, hunne rij- en voertuigen en huisgenoten. Deze uitkoop zal belopen:
  – voor een gezin of een loopend persoon twee en meer paarden houdende f. 2 ,-
  – voor een gezin of een loopend persoon een paard houdende f. 1 , –
  – voor een gezin of een loopend persoon geen paard houdende f. 0,50.
• 1857 [Map09-135]
  Van 1-5-1857 – 1-1-1859 wordt de brug en de brugwachterswoning over de Vecht te Stad-Ommen verpacht aan de heer J.W. Mourik, die reeds pachter is.
• 01-05-1857 [Map09-127]
  Op 1-5-1857 loopt de pachttijd van de brug over de Vecht met de brugwachterswoning af. Er bestaat een contract tussen de gemeente (Ommen en den Ham dat loopt tot 1-1-1858, waarbij de ingezetenen van den Ham ruim 14 mudden rogge jaarlijks verschuldigd zijn voor de passage over de Vechtbrug te Ommen. Alvorens tot publieke verpachting van de brug ca. over te gaan acht men het wenselijk om nu een nieuw toltarief is vastgesteld en dit tarief ook voor de ingezetenen van den Ham van toepassing wordt per 1-1-1858 niet V direkt tot een publieke verpachting over te gaan maar eerst de ontwikkeling af te wachten.
  Daarom wordt van 1-5-1857 tot 1-1-1859 de brug met brugwachters woning onderhands verpacht aan de tegenwoordige pachter J.W. Mourik.
• 01-07-1857 [Map09-127]
  Op 1-7-1857 wordt besloten enige noodzakelijke reparaties aan de Vechtbrug te laten uitvoeren.
• 1864 [Map09-218]
  De Vechtbrug verkeert in een zeer slechte toestand.
• 1867 [Map06-161]
  Het verzoek om de afkoop der tol voor het passeren der Vechtbrug voor de buurtschap Lemele over 1867 te verminderen wordt afgewezen.
• 31-07-1867 [Map06-161]
  Bij rb. van 31-7-1867 wordt het gebruik van wagens, karren of voertuigen bespannen met honden verboden. De Vechtbrug verkeert in een slechte staat, dat herstel niet meer mogelijk is en een nieuwe brug zal moeten worden gebouwd.
• 1868 [Map06-163]
  In dit jaar wordt een besluit van de raad der gemeente Stad-Ommen goedgekeurd tot het aangaan van een geldlening ƒ 10.500,- ter bekostiging van een ijzeren brug over de Vecht.
• 18-01-1868 [Map06-164]
  Bij rb. van 18-1-1868 besluit de raad in eigen beheer een ijzeren brug over de Vecht te bouwen onder toezicht van de heer J. van der Sanden, waarvan de kosten worden geraamd op f. 5.000,—, met stenen hoofd, welk bedrag vrijkomt door verkoop van de zgn. Ommermarkegronden.
• 03-09-1868 [Map06-164]
  Bij rb. van 3-9-1868 wordt een geldlening aangegaan ad f. 10.500,— voor verdere kosten van de ijzeren brug over de Vecht.
• 1868 [Map06-174]
  De bestaande brug over de rivier de Vecht te Ommen zal worden vervangen door een ijzeren brug.
  Tijdelijk zal een houten noodbrug worden gelegd.
• 1870 [Map06-181]
  De postbode, belast met de bestelling in Lemele en het overige gedeelte van Ambt-Ommen, is verplicht om dagelijks 3 centen te betalen wegens het passeren der brug over de Vecht.
• 1870 [Map06-183]
  De postbode van Den Ham-Ommen betaald jaarlijks f. 7,- bruggetol bij abonnement.
  De postbode (Welvenne) van Heino-Ommen, betaald jaarlijks f. 7,30 (2 ct. per dag).
• 24-08-1870 [Map06-182]
  Ingaande 24-8-1870 zijn voor de tijd van 6 jaar openbaar verhuurd:
  1e. de tol der Vechtbrug, waarvan de huurtijd 1-1-1871 verloopt, gepacht door Johanna Geertruida Weenink, weduwe van Hendrikus Nevels voor f. 815,-.
• 29-09-1870 [Map06-191]
  Op 29-9-1870 passeren 59 paarden, 3 officieren, 75 manschappen en 10 voertuigen van een regiment veldartillerie de Vechtbrug te Ommen.
• 1886 [Map06-407]
  In 1886 een lening van ƒ 25000,- voor de aanleg van het kanaal Ommen-Dedemsvaart, nieuwbouw brug over de Vecht, de bouw van een school en de aanleg van de weg Ommen-Dedemsvaart.
• 1887 [Map06-347]
  Derk Stegeman, horlogemaker wordt tot tolgaarder op de Vechtbrug benoemd.
• 1891 [Map06-407]
  In 1891 wordt door Stad-Ommen een geldlening aangegaan groot ƒ 1600,- voor vernieuwing der bestrating van het marktplein en herstel van de brug over de Vecht.
• 1894 [Map06-386]
  Op 16-4-1894 wordt het vernieuwen van het brugdek van de brug over de Vecht openbaar aanbesteed (v.m. 11 uur ten stadhuize).
• 1899 [Map06-419]
  Zwier Kampman is tolgaarder en brugwachter bij de Vechtbrug. Hij is Derk Stegeman in deze funktie opgevolgd (1 juli 1988 ontslag).
• 1900 [Map06-433]
  Derk Stegeman is horlogemaker te Zeesse. Tot 1-4-1899 woonde hij als tolgaarder aan de Vechtbrug te Stad-Ommen. Hij genoot als tolgaarder een traktement van f. 204,- plus vrij wonen alsmede f. 36,- voor het schoonhouden van het gemeentehuis. Zijn huis in Zeesse verhuurde hij toen voor f. 100,-. Hij was tevens bier-huishouder.
• 1908 [Map02-061]
  Ged. Staten keuren goed: Stad-Ommen een geldlening groot ƒ 900,— à 4% voor buitengewone herstellingen aan de Vechtbrug.
• 1909 [Map02-068]
  De brug over de Vecht, zoals die er in 1909 ligt, is gebouwd c.q. vervangen door een ijzeren brug in 1868/1869. De bouwkosten waren f. 14.000,-.
• 1911 [Map02-078]
  Gedeputeerde Staten verlenen goedkeuring tot aangaan geldlening ƒ 1.000,— à 4% door Stad-Ommen voor vernieuwing van de Vechtbrug.
• 12-01-1911 [Map02-082]
  Op 12-1-1911 schrijft burgemeester Bentinck dat men van plan is op de Vechtbrug een leuning te plaatsen van staaldraad, zoals die is aangebracht aan de brug over de Regge. De Vechtbrug is 52 m. lang.
• 21-06-1911 [Map02-099]
  Op 21-6-1911 wordt een geldlening gesloten van f. 1.000,- voor het aanbrengen van een nieuwe ijzeren leuning aan de Vechtbrug.
• 1912 [Map02-103]
  De Vechtbrug krijgt een nieuwe ijzeren leuning.
• 1917 [Map02-147]
  Van den Minister van Waterstaat is bericht ingekomen, dat deze geen termen aanwezig acht om de Vechtbrug door den Staat te doen overnemen.
• 1919 [Map02-149]
  Brugwachter Kampman krijgt op 23 October 1919 ontslag. Besloten wordt tot verpachting van den tol op de Vechtbrug over te gaan.
• 01-01-1923 [Map12-203]
  Met ingang van 1 januari 1923 wordt de tol der Vechtbrug voor één jaar onderhands verpacht aan J.H.M. Wissink te Ommen voor f 695,- (deze pacht wordt daarmee overgenomen van A.J. van Aalderen).
• 01-01-1924 [Map12-202]
  In verband met de vereniging van de gemeenten Stad- en Ambt Ommen m.i.v. 1 januari 1924 wordt de tol der Vechtbrug opgeheven.
• 1934 [Map12-202]
  De brug is te smal voor het verkeer geworden; twee voertuigen kunnen elkaar op de brug niet passeren, terwijl de constructie van de brug ook te licht is.
  De bestaande brug over de Vecht heeft een doorvaartwijdte van ± 4.50 m (beweegbaar gedeelte in ophaalbrug). De grootste overspanning ± 5,85 (tussen 2 jukken). De breedte tussen de leuningen is 2 meter en de breedte tussen de leuningen (val) 3.10 m. De totale lengte der brug inclusief ophaalbrug ± 50 m.
• 1935 [Map10-038]
  Teneinde aan de verkeersmoeilijkheden het hoofd te kunnen bieden, bespreekt de raad op 2 October 1935 het voorstel tot het leggen van een nieuwe brug over de Vecht en het aanleggen van een rondweg, waardoor het verkeer om de plaats zal worden geleid. Na langdurige discussies, waarbij de plaats van de nieuwe brug een onderwerp van uitvoerige besprekingen is, wordt het voorstel aangenomen.
• 1936 [Map12-202]
  Op 9 juni 1936 vindt de gunning plaats van de nieuwe brug over de Vecht, en vanaf de Markt naar de Zwolseweg wordt een noodbrug aangelegd. De aannemer van de nieuwe brug over de Vecht (W. van Zuilen te Zwolle voor ƒ 31.940,-) vraagt voor het passeren van de hulpbrug een bijdrage van ƒ 1,- voor vrachten zwaarder dan 3600 kg. (Brug is zwaarder gemaakt dan volgens bestek is vereist).
  Burgemeester Nering Bögel heeft het voornemen opgevat om op de 4 vleugels van de brug wapens aan te brengen en wel van Nederland, Overijssel en Ommen. Het 4e wapen zal van het geslacht Mulert worden. (in 1492 sticht Hessel Mulert op St. Matthijsdag een brug over de Vecht van 15 jukken, gelijk aan die van de Berkumerbrug, welke brug door Hessel in pacht gehouden zou worden behoudens het recht van de Utrechtse bisschop als eigenaar van het veerstal).
• 1937 [Map07-045]
  De Vechtbrug werd in 1936-1937 vernieuwd, omdat de oude brug niet meer voldeed aan de eisen des tijds.
• 29-09-1937 [Map12-202]
  De officiële opening van brug en rondweg (Pr, Julianastraat) vindt plaats op 29-9-1937.
• 10-05-1940 [Map12-202]
  De Vechtbrug wordt vernield op 10 mei 1940.
• 10-04-1945 [Map12-202]
  De Vechtbrug wordt vernield op 10 april 1945. Tengevolge van oorlogshandelingen werd schade aan het dek en de leuningen van de Vechtbrug toegebracht. De leuningen op de brug werden voor meer dan de helft afgerukt, terwijl de rest. gedeeltelijk gescheurd bleek en eveneens verwijderd moest worden (betonleuning). De leuning wordt door een open leuning vervangen.
• 1946 [Map11-008]
  De gemeente Ommen is van plan een prijsvraag uit te schrijven voor het mooiste ontwerp van een nieuwe brugleuning over de Vechtbrug. Het is wel gebleken dat de open leuning van thans het beter doet dan de dichte van voorheen.
• 1949 [Map12-202]
  Onderbouw Vechtbrug: 35 palen, vijf rijen van 7.
• 1961 [Map12-203]
  In 1961 blijkt de in 1936 gebouwde brug te smal voor het verkeer. De fundering belemmert tevens in ernstige mate de waterafvoer van de Vecht.
• 1964 [Map12-203]
  In 1964 wordt tussen het Rijk, de Provincie en de Gemeente een regeling getroffen omtrent de verdeling der kosten voor de verbetering van de Vecht, de verlegging van de rijksweg langs de noordzijde van het gemeentehuis en de bouw van een Vechtbrug. Voor dit plan moeten de panden Julianastraat 2 (G. Veurink); Zeesserweg 1 (J.M. Siero); Brugstraat 5 (W.G, van Kesteren); Brugstraat 4 (G.J. Stevens) en Brugstraat 3 (Mej. A. Stevens) worden afgebroken. De aannemer (brug) is H. van Haarst N.V. te Enschede voor ƒ 1.022.000,-.
• 1968 [Map03-196]
  In Ommen is de bouw aangevangen van een brede vaste betonbrug over de Vecht ter verbetering van de aansluiting van de weg Nijverdal-Ommen aan de rijksweg Zwolle-Coevorden.