Streep hun namen niet door al zijn zij tot stof vergaan. Streep hun namen niet door alsof ze nooit hebben bestaan. Noem hun naam en laat me weten dat ook jij niet zult vergeten… Het zijn dichtregels uit een bekend gedicht dat gaat over de mensen van voorbij. Maar voorbij is niet vergeten. De laatste dichtregel spreekt over een opdracht. Noem hun naam en daardoor worden de mensen van voorbij niet vergeten. De dichtregels sluiten aan bij het motto van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig dat hij heeft ontleend aan de Thora: “Een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is.”

Afb.: Wikimedia Commons
Gunter Demnig toont twee Stolpersteine

De kunstenaar, nu zestig, werd geboren in het naoorlogse Berlijn. Hij volgde in de Duitse hoofdstad een opleiding aan de Hogeschool voor Beeldende Kunsten en later aan de Kunstacademie van Kassel. De kunstenaar is thans bekend om de Stolpersteine. In de zomer van 1997 plaatste Demnig twee kleine gedenksteentjes voor de broers Matthias en Johann Nobis in het zuid Duitse dorp Sankt Georgen, nabij Salzburg. De broers, Jehova getuigen, werden in januari 1940 gefusilleerd door de nazi’s. Van een afstand vallen de gedenkstenen niet op. Het zijn kleine stenen van tien bij tien centimeter ingeklemd tussen de stenen van de straat. Wanneer de voorbijganger dichterbij komt vallen de stenen pas op. Je wordt gedwongen om je pas in te houden en je hoofd naar voren te buigen om de tekst op het steentje te lezen. Omdat je erover struikelt met je hoofd en je hart, en je moet buigen om de tekst te kunnen lezen. Zo werden de herdenkingsstenen in figuurlijke zin struikelstenen, ‘Stolpersteine’.
Na de eerste stenen volgden er snel meer. De Stolpersteine werden herdenkingsstenen voor alle mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s zijn verdreven uit hun huizen, gedeporteerd, vermoord of door hen zijn opgejaagd zodat zij zich genoodzaakt zagen om te vluchten in de dood. Het gaat dan niet enkel om Joodse medeburgers, maar ook om de Sinti en Roma, homoseksuelen en Jehova’s getuigen.

Op de stenen zit een messing plaatje en daarin wordt de naam, geboortedatum, deportatiedatum en plaats en datum van overlijden met de hand in gestanst. Nadat de eerste Stolpersteine in Duitsland werden geplaats, gaat het project ook over de landsgrenzen heen en liggen de stenen ook in ondermeer België, Oostenrijk, Italië, Hongarije, Tsjechië, Polen, Oekraïne, Noorwegen. Ondanks dat blijft de kunstenaar de stenen zelf met de hand in de straten leggen. Het handwerk van de kunstenaar vormt zo een duidelijk contrast met de georganiseerde, industrie-achtige vernietiging van door de nazi’s achtergestelde bevolkingsgroepen.

In november 2009 volgde ook de plaatsing van de eerste Stolpersteine in Nederland. Deze werden gelegd op een zestal locaties in het Twentse Borne. Op maandag 4 maart 2013 zullen op initiatief van de Stichting Herdenking Joods Ommen ook op acht plekken in Ommen Stolpersteine worden gelegd. De plaatsing van de Stolpersteine begint ’s morgens met een inloop in gebouw ‘De Kern’ (Bouwstraat 23) tussen 08.00 en 08.30u. Daarna zullen binnen enkele sprekers aan het woord komen. Burgemeester Ahne zal namens de gemeente Ommen het woord voeren. Daarna volgt er een bijdrage van opperrabbijn Jacobs en stadsdichter Jannes Kuik zal een passend gedicht voordragen. Daarna zullen de aanwezigen worden uitgenodigd om samen met kunstenaar Gunter Demnig de verschillende adressen te bezoeken. Wanneer de kunstenaar de stenen zal plaatsen worden door de kinderen van basisschool De Kardoen de namen worden voorgelezen. Jeugdleden van OVC’21 zullen voor een iedereen een licht ontsteken. Belangstellende zijn uitgenodigd, maar worden wel gevraagd zich aan te melden via herdenkingjoodsommen@hotmail.com. Wanneer u het initiatief financieel wilt ondersteunen kunt u contact opnemen via eerder genoemd mail adres of een bericht achterlaten op de website http://www.joodsommen.nl

Met het plaatsen van de stenen komen er voor de huizen, waar eens de families Van Gelder, Vomberg, Bierman, De Levie, Cohen, Van der Hoek en De Lange woonden, gedenkstenen worden geplaatst zodat we hun kunnen blijven noemen. Want zoals geschreven staat in de Thora: “Een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is.”

Bron: Gerko Warner – 24 februari 2013
Redactie OudOmmen, zie ook:
– album Joodse families
– artikel Joodse medeburgers blijven in herinnering van Ommenaren
– artikel Stichting Herdenking Joods Ommen: Stolpersteine op een achttal locaties in Ommen
– artikel Herdenking weggevoerde Joden met stille tocht en gedicht