HKO: Historische fietstocht Ommen Zuid, lengte 18 kilometer

Een fietstocht met historische trekjes. Kenmerken van deze fietstocht: kerkenpad, hofjeswoningen, landgoederen, kamp Erika, boerderijen, kastelen, kampenlandschap, rivieren, essen, bossen.

foto: HKO – Hans Steen
Eén van de bezienswaardigheden (IJskelder van kasteel Eerde) tijdens de fietstocht

Beschrijving van de fietstocht:
Ga de Vechtbrug over en direct hierna linksaf het Bergpad in (smal pad voor lunchroom Ekkelenkamp). Dit pad uit fietsen en op geasfalteerde weg linksaf slaan (Schapenallee). Aan de linkerhand ziet u het Edith-Hof. Na einde weg op driesprong rechtsaf fietspad op.

Zeesse
Fietspad blijven volgen tot eerstvolgende spoorwegovergang. Hier rechtsaf en spoorlijn oversteken. Camping Besthemerberg oprijden. Volg richting bungalow nummer 173. Bij 173 rechtsaf geasfalteerde weg blijven volgen tot u de camping weer uitrijdt. Aan deze weg ligt het herinneringsmonument kamp Erika. De weg blijven volgen. Via het hek de Hammerweg oversteken en op het fietspad linksaf slaan. Bij tweede halfverharde weg (Baron van Pallandtlaan) rechtsaf. Aan het eind linksaf langs kasteel Eerde. Verlaat het kasteel via het klinker toegangsweg naar de Hammerweg. Steek de Hammerweg schuin naar rechts over en vervolg de weg rechts langs het huis, een klein weggetje in. Steek het betonnen fietspad over en u ziet voor u een houten gebouw in gebruik als atelier. Rechts van het atelier bevindt zich de ijskelder. De route weer vervolgen terug via het betonnen fietspad naar de kruising dat u zojuist bent overgestoken. Bij de kruising staat een bordje: grafkelder 200 meter. Het beukenlaantje links van u naar de grafkelder volgen. De grafkelder verlaten door het laantje te vervolgen tot aan de geasfalteerde weg. Hier rechtsaf en op de kruising met de slagboom linksaf. Een zandpad, Junnerdijk met naastgelegen een betonnen fietspad. Deze volgen tot aan kruising met de Dennenweg.

Eerderachterbroek
Rechtsaf het zandweg met fietspad de Dennenweg inslaan. Het smalle fietspad blijven volgen tot ijsboerderij Meulenhorst. (aan het einde van de Machielsenweg). (Bij de ijsboerderij kan men met zelfbediening terecht voor koffie, thee, fris en natuurlijk ijs). Het smalle fietspad blijven volgen. Het beekje de Bevert oversteken en op de geasfalteerde weg rechtsaf (Janmansweg) tot aan de Hammerweg/Ommerweg volgen. De Hammerweg/Ommerweg bij de Groene Jager en manage De Hazelhorst oversteken en de weg (de Slenke) aan de overkant vervolgen. Rechts aanhouden. Voor het kanaal De Linderbeek rechtsaf slaan. Deze weg blijven volgen tot de brug over de Regge. Het zandpad volgen en op driesprong linksaf slaan. In de linkerbocht van dit zandpad met smal fietspad bevindt zich een gluurmuur waar de natuur rondom de Regge bekeken kan worden. Het zandpad blijven volgen tot aan de geasfalteerde weg (Beukenallee). Op de Beukenallee rechtsaf. Aan het eind staat rechts Huize Archem. Via een zandpad er voor met het bordje ‘doodlopende weg’ kan men een blik werpen op Huize Archem. De weg vervolgen en de (drukke) Lemelerweg oversteken. Hier rechtsaf en via de parallelweg van de Lemelerweg, richting café-restaurant Nieuwebrug. Direct na Nieuwebrug rechtsaf fietspad volgen onder viaduct door, rechts aanhouden via het fietspad Steile Oever. De Hammerweg oversteken en vervolgen via de Bergsteeg. Aan het eind van de Bergsteeg rechtsaf viia de geasfalteerde Bergweg. Op kruising met Dennenlaan/De Kamp rechtsaf slaan. Op de Hammerweg rechtsaf. Spoorlijn oversteken en direct links en weer rechtsaf: Landgoed Het Laar. Na Huize Het Laar en hertenkamp rechtsaf, Koesteeg en aan het eind van de Koesteeg linksaf. Vechtbrug, einde fietstocht.

Veel plezier! Deze route kan ook in omgekeerde richting gefietst worden.

Wetenswaardigheden:
Het Bergpad was vroeger een kerkenpad en bracht de inwoners uit Besthmen te voet naar de kerk in Ommen. Het pad is grotendeels buitengebruik geraakt.

Edith-Hof
Eenvoud, eenheid en soberheid. Dat is wat de woningen aan het Edith-Hof uitstralen. Als het aan de gemeente Ommen ligt blijft dat zo in lengte van jaren. Sinds 2002 staan de woningen dan ook op de gemeentelijke monumentenlijst. De cultuurhistorische waarde van het complex is groot en wordt ook gewaardeerd door de bewoners van het complex. Om er voor te zorgen dat de Edith-Hof ook in de toekomst deze cultuurhistorische waarde behoudt heeft Het Oversticht in opdracht van de gemeente een beeldkwaliteitplan gemaakt Het complex van de vijf met riet gedekte dubbele woningen aan de zuidkant van Ommen is in 1928 in opdracht van Baron van Pallandt van Eerde gebouwd onder architectuur van de architect J.Sangster. “Baron Van Pallandt trok zich het lot aan van arbeidersgezinnen en bouwde daar de eerste huurwoningen”, aldus Marietje Luttekes, geboren en getogen op Edith-Hof. In de door haar bewoonde woning is nog de oorspronkelijke schouw aanwezig evenals de balken in het plafond en het tegelpad naar de voordeur. “Baron van Pallandt stelde het geld beschikbaar uit een legaat van zijn moeder. Ook liet hij toen de kleuterschool met badhuis en bibliotheek het Edith-Huis aan de Koesteeg bouwen. Het beheer was in handen van de Edith-Stichting. De naam Edith is een eerbetoon aan de moeder van Baron van Pallandt.” Het Edith-Huis is nu particulier bezit. In 1958 werden ook de huizen door de Edith-Stichting aan particulieren verkocht. Zowel het Edith-Hof als het Edith-Huis zijn beiden gebouwd in de cottage-stijl, waarbij vooral de rieten daken en bij het Edith-Hof de hoge schoorstenen en de houten voorgevels van de bovenverdieping opvallen. Het Edith-Hof is in een U-vorm gebouwd met als toegang tot het hofje een poortgebouw met twee woningen. De tuinen werden door lage muurtjes voorzien van houten hekjes tussen wat hogere muurtjes, van de gezamenlijk hof gescheiden. De weg voor de huizen was een grintpad, dat aan weerszijden van het plantsoen op de wat lager gelegen Schapenallee uitkomt.

Zeesse
Boerderijen en hooibergen kenmerken deze buurtschap

Kamp Erika
De geschiedenis van kamp Erika is vermeld op een gedenkplaat bij het monument.

Kasteel Eerde
Het fraaie kasteel is in gebruik als Internationale School. In het souterrain bevindt zich de keuken en de eetgelegenheid van de leerlingen van de school. Boven zijn nog oorspronkelijke kabinetten met elk een open haard. Ook de tussenliggende schoolbibliotheek heeft een open haard. Op zolder bevindt zich het uurwerk van de klok die buiten zichtbaar is in de boog en nog een hand opwindsysteem heeft. Ook is hier een katrolwiel te zien boven een van de ramen. Buiten bij de ingang van het kasteel geven Romeinse cijfers het bouwjaar 1715 aan. De middenpartij is versierd met de wapens van Van Pallandt (de stichter) (zwart met goud-geel) en zijn echtgenote Van Baer (rood met goud-geel). Het rechter bouwhuis werd gebruikt als stal voor koeien en varkens. Onder de doorloop is nog de haard te zien waar het varkensvoer werd gekookt. Het andere bouwhuis werd gebruikt voor de behuizing van de knechten, ook was daar de bakkerij en de timmerman’s werkplaats. De tegenwoordige Amaliaschuur was vroeger de melkstal waaruit de koeien naar de Broeklanden konden. Nu is de schuur als woning in gebruik door de dochter van baron van Pallandt, Erin Oudshoorn-van Pallandt. De oorspronkelijke eenvoudige ophaalbrug is in 1854 vervangen door een monumentale gemetselde boogbrug. De laatste zorgvuldige restauratie van het kasteel, de bouwhuizen, muren, bruggen en grachten werd uitgevoerd tussen 1970 en 1979. Sindsdien wordt ook de waterhoogte in de kasteelgrachten kunstmatig op peil gehouden met grondwater. Het water uit de Regge werd hiervoor niet geschikt bevonden. Het Boshuis buiten de gracht werd afgebroken en maakte plaats voor de huidige parkeerplaats Tot het landgoed behoort verder nog een ijskelder en een grafkelder.
In het park rond kasteel Eerde zijn 25 lanen. Waar eens een lange eikenlaan was, waren in 1999 nog maar sporadisch eiken te vinden. Natuurmonumenten heeft deze laatste eiken gekapt en vervangen door nieuwe eiken. Zo gaat de laan weer één geheel vormen van bomen van gelijke leeftijd en is de prachtige eikenlaan van weleer in ere hersteld. Natuurmonumenten hanteert voor het herstel van de lanen op Eerde een 75-jarenplan. Elke tien jaar worden enkele lanen gekapt en opnieuw ingeplant. Zo blijft het complete lanenpatroon in stand en gezond.

Eerder Achterbroek
Nog niet zo lang geleden stond in het Eerder Achterbroek een boerderij te koop. Raar misschien, waar Natuurmonumenten eigenaar is. Maar het is niet de eerste keer dat Natuurmonumenten besluit om een boerderij in het Eerder Achterbroek te verkopen. Sterker nog: de verkoop is het gevolg van een veranderend beleid. De vrijkomende boerderijen zullen in de toekomst als woning worden verkocht en de grond wordt in erfpacht uitgegeven. Sinds 1949 is het Eerder Achterbroek in bezit van Natuurmonumenten. Toen was de aankoop niet onomstreden. Vlak na de Tweede Wereld oorlog zag, bij wijze van spreken, half Nederland er nog zo uit. De gidsen van Natuurmonumenten verwijzen tijdens rondleidingen door het gebied hier nog graag naar. Steevast gevolgd door de opmerking: “Inderdaad, half Nederland zag er zo uit. Maar nu is heel Nederland veranderd en alleen het Eerder Achterbroek is hetzelfde gebleven…..”. Het lijkt er inderdaad op. Ogenschijnlijk is er in het Eerder Achterbroek sinds die tijd niets veranderd. Ogenschijnlijk, ook in het Eerder Achterbroek wordt gewoond en gewerkt. Ook hier zijn de boeren met hun tijd meegegaan. Er zijn ligboxenstallen gebouwd en voedersilo’s aangelegd. Maar, en dat is bijzonder: Het is steeds zorgvuldig gebeurd. Het Eerder Achterbroek is illustratief voor een zorgvuldig rentmeesterschap, van zowel de bewoners als van de eigenaar, de Vereniging Natuurmonumenten. Het Eerder Achterbroek is een kampenlandschap. In zo’n kampenlandschap liggen de boerderijen verspreid in het landschap. Een kamp is een akker die slechts door één boer werd bewerkt. Deze kampen, of eenmans-esjes, werden aangelegd op de hoger gelegen gronden. Vlakbij de akker verrees de boerderij. De lager gelegen en dus nattere gronden, werden als weidegebied gebruikt. Houtwallen omzomen de verschillende percelen. In het gebied liggen negen boerderijen. Een precieze datering is niet te geven, maar waarschijnlijk stammen de oudste boerderijen uit de 18e eeuw. Het noordelijk deel van het Eerder Achterbroek, het Eerder Broek, is jonger. Dit is een heideontginning uit het tweede deel van de 19e eeuw. Hier en daar liggen nog wat kleine, niet ontgonnen heideveldjes.

Groene Jager
De naam Groene Jager herinnert aan een middeleeuws liefdesdrama, dat zich hier te lande af heeft gespeeld. Het was in de koude winter van 1378/1379, dat de Utrechtse bisschop Floris van Wevelinckhoven op weg was van Deventer naar Oldenzaal om daar op een gewestelijke rechtszitting onder andere een geschil te beslechten tussen de heren van Eerde en Rhaan. De moeilijkheden tussen de heren van Eerde en Rhaan waren ontstaan door toedoen van heer Evert van Essen van Eerde. Deze had zijn oog laten vallen op Gisela ten Damme (havezate bij Hellendoorn), een wees wier vader en moeder waren overleden aan de pest. Hoewel hij wist, dat zij al verloofd was met Joncker Arent van den Grimberg (de aanvoerder van het bisschoppelijke leger), zwoer Evert tijdens een drinkgelag op huize Eerde tegenover zijn mededrinkebroers binnen een jaar Gisela als zijn bruid kasteel Eerde binnen te voeren of anders het hele Oversticht in vuur en vlam te zetten. Om zijn woorden kracht bij te zetten, brandde de heer van Eerde al vast het huis Rhaan plat en joeg menig dorps- en heidebewoner over de kling. Daarmee wekte hij de woede van de heren van Almelo, Den Grimberg, De Oosterhof en nog een aantal andere havezaten in de omstreken en de bisschop van Utrecht. Samen stelden zij een strafexpeditie in om Evert van Eerde een lesje te leren. Op de hoogte gebracht van de naderende, tegenstanders, wierp deze, bij de brug over de Bevert een hinderlaag op. De tegenpartij trapte erin en leed grote verliezen. Alleen Arent werd gespaard en gevangen gezet in één van de donkere kelders van kasteel Eerde. Toen Arent niet meer van het strijdtoneel terugkeerde naar de Bisschopsstal in Rijssen riep de bisschop, die op dat moment in Rijssen was, de steden Zwolle en Deventer en de omliggende kastelen en dorpen te hulp. Twee maanden duurde de belegering van kasteel Eerde, daarna viel het. De heer van Eerde wist echter te ontkomen, daarbij niet vergetend Arent mee te nemen. Kwaad als hij was stak de bisschop daarop het kasteel Eerde in brand, evenals het kasteel Azoelen. Via list en bedrog kreeg Evert van Eerde uiteindelijk toch de hand van Gisela. Hij verklaarde onder andere dat ook Arent bij de Groene Jager was gesneuveld, maar door ‘een heidin’ uit de omgeving van huis Den Grimberg kwam zij er achter, dat Arent nog leefde. Samen smeedden de beide vrouwen een plan om haar eerste verloofde te bevrijden en dan samen te vluchten. Weer bleek Evert geluk te hebben, want onvoorzichtigheid tijdens de bevrijdingsactie verried de vrouwen. Gisela bereikte Arent daarop zonder problemen, zij het als medegevangene. Behalve de plek waar Joncker Arent werd ontvoerd, sieren ook het voormalige tolhuisje bij de brug over de Bevert en het er naast gelegen zwembad zich met de naam Groene Jager. De naam herinnert aan het feit dat Arent ten tijde van de slag een ‘groene vederbos’ op zijn helm droeg. Sluis en vistrap de Regge met kunstwerken: zeemeermin van roestig ijzer en waterschapsbank van gevlochten metaal.

Archem
Een buurtschap met mooie boerderijen. De naam Archem wordt reeds in 947 genoemd. De ‘Hof’ te Archem was toen eigendom van het Stift te Essen. Nu is het huis eigendom van de familie de Wijck. Het gebouw dat er nu staat werd in 1925 gebouwd in de 18e eeuwse stijl.

Nieuwebrug
Eeuwenlang was dit een belangrijk punt aan de Regge. In de herberg (thans nog op deze plaats aanwezig) vergaderden regelmatig Ridderschap en Steden van Overijssel. Hier werd onder meer het besluit genomen omtrent hun houding op de Rijksdag te Worms en later tot het afzweren van de koning van Spanje.

foto 1. Herinneringsmonument Kamp Erika