Bij de boerderij aan de Witharenweg 17a in Witharen markeert hedendaagse kunst de markegrenzen van Stad-Ommen en Varsen met de naam Cruescule.

Rechts het kunstwerk de Cruescule met informatiepaneel.

Grensbepaling
Dit kunstwerk – dat de grens tussen de vroegere Marke Stad-Ommen en de Marke Varsen markeert – werd in 2016 gemaakt (en geplaatst) door kunstenaar Thea Dijkema. Hiervoor gebruikte ze niet alleen klei maar ook materiaal afkomstig uit de omgeving. Het kunstwerk stelt de oude Marken en de kruisvormige grens voor. De Cruescule is geplaatst in een kuil en heeft de vorm van een kruis.

Vroeger gebeurde het regelmatig gebeurde het dat de kuil en de grenspaal ondergestoven werd door harde stormen die het zand voortjoeg. De besturen van de Marken Ommen en Varsen moesten dan weer met elkaar in conclaaf voor de juiste grensbepaling. Dit speelde zich ook af in het jaar 1418. De Bisschop van Utrecht moest eraan te pas komen om de zaak weer recht te zetten. Ene Johan van Keppel moest met drie afgevaardigden van Ommen en Varsen de grensscheiding voor goed vaststellen.

Bier en wijn
In 1419 schrijft Bisschop van Blankenheim, dat landmeter Hendrik Baldekenszoon de scheiding heeft “Afgebaecket en gecrueskuelt”. Hiermee was de vrede hersteld tussen beide Markebesturen. Die hield 133 jaar stand. In 1553 was er weer twist over de grensscheiding. Vanaf 1400 tot ongeveer 1850 was het platteland van Nederland ingedeeld in zogenaamde Marken. Deze Marken hadden een eigen bestuur en ook een eigen rechtsgang. Het bestuur bestond voornamelijk uit de voornaamste personen uit het betreffende Markegebied. Een van de bestuursleden functioneerde als Markenrichter. Dit bestuur was gerechtigd om gronden uit te geven aan de ingezetenen. De ingezetenen moesten deze gronden bewerken en onderhouden. Ook konden ze hun vee laten grazen op de toegewezen akkers. Bij overtredingen van de Markebedingen trad de Markenrichter op die vervolgens een bepaalde straf uit deelde. Deze straf bestond meestal uit het moeten betalen van een “tonne bier” dan wel een “kanne wijn”.

3 september 2016. Onthulling van het kunstwerk. V.l.n.r.: Thea Dijkema, wethouder Ko Scheele, Jan van der Veen en de twee kinderen uit de buurt.

Tekst/foto’s: Harry Woertink