Dit jaar is het 80 jaar geleden, dat de bevrijding van Nederland begon. 2025 is het 80 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog werd beëindigd.

2013. Plaatsing van de Stolpersteine in Ommen bij het pand Dr. A.C. van Raaltestraat 1.

Slachtoffers
De Joodse Nederlanders en vluchtelingen werden door de bezetter naar nazi-Duitsland gedeporteerd, waar deze in vernietigingskampen groepsgewijs werden vermoord, de meesten met dodelijke gifgas dat in afgesloten doucheruimtes werd verspreid. Vervolgens werden de lichamen van de slachtoffers verbrand in grote crematieovens. Van de naar schatting 140.000 Joden die Nederland in mei 1940 telde, zijn er ongeveer 101.800 vermoord of door ziekte en uitputting om het leven gekomen.

De eerste deportaties waren in februari 1941, de massale deportaties begonnen in de zomer van 1942. Vanaf 14 juli 1942 werden Joodse mensen gedeporteerd via Kamp Westerbork, onder het voorwendsel dat men in Duitsland in werkkampen zou belanden. Joodse Nederlanders werden aangeschreven met het bevel zich te melden, waarbij werd gedreigd, dat wie niet op kwam dagen, naar een zwaarder concentratiekamp zou worden gestuurd.

Ommen
Het was oktober 1942 dat ook vanuit Ommen de eerste Joden door de Duitse bezetter uit hun huizen werden gehaald en naar kamp Westerbork werden gebracht om uiteindelijk in vernietigingskampen te worden vermoord. Het waren de Ommer families Van Gelder, Vomberg, Bierman, De Levie, Cohen, Van der Hoek en De Lange. Zij woonden verspreid in Ommen op een achttal adressen.

Stolpersteine
Om de namen van de Joodse medeburgers niet te vergeten zijn in 2013 op een achttal locaties in Ommen 27 steentjes, zogeheten Stolpersteine, gelegd. Ek steentje heeft een messing plaatje met daarop vermeld de namen, geboorteplaats en -datum en de plaats en datum van overlijden. Het gaat om de locaties: Gasthuisstraat 19, Markt 4, Brugstraat 18, Brugstraat 19, Kerkplein 6, Kerkplein 7, Dr. A.C. van Raaltestraat 1 en Dr. A.C. van Raaltestraat 5.

Einde Joodse samenleving
De Tweede Wereldoorlog betekende het einde van de Joodse samenleving in Ommen. Als blijvende herinnering aan Joods Ommen staat een gedenksteen en een Davidster op de Joodse begraafplaats aan Den Lagen Oordt/hoek Dr. A.C. van Raaltestraat. Verder worden de Joodse medeburgers en de Joodse leerlingen van de Quakerschool Eerde samen met de andere burgers van Ommen herdacht met hun namen op het oorlogsmonument van het gemeentehuis en de tekst: “Ter herinnering aan de inwoners van Ommen die door oorlogshandelingen tijdens en na de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen”.

Bovendien worden in de tuin van kasteel Eerde de omgekomen leerlingen van de Quakerschool Eerde met een herdenkingsmonument in herinnering gebracht. De school was er ook voor Duits-Joodse vluchtelingenkinderen: zij woonden op de school en volgden daar de lessen. De Quakers wilden kinderen die voor het fascisme uit hun eigen land moesten vluchten onderwijs en een veilig onderdak geven in Nederland.

Joods werkkamp Arriën
Aan de Brinkweg werd in 1940 een Rijkswerkkamp in gebruik genomen als Joods werkkamp Arriën. In het werkkamp woonden 96 Joodse mannen. Zij moesten gedwongen ontginningswerkzaamheden in het Arriërveld verrichten. Op de avond van 2 oktober 1942 kregen de mannen te horen dat ze naar kamp Westerbork zouden gaan. In de vroege ochtend van 3 oktober 1942 marcheerden de Joodse mannen naar het station in Ommen. Daar stapten deze op de trein naar Kamp Westerbork. Kort daarna werden ze gedeporteerd naar de vernietigingskampen. In het kader van ‘gezinshereniging’ werden de thuis achtergebleven familieleden uit hun huizen gehaald en ook naar Westerbork gebracht. De meesten van hen werden kort daarna op transport gesteld naar de vernietigingskampen Auschwitz en Sobibor.

Dit is deel 6. De vorige delen ‘Ommen op weg naar viering 80 jaar vrijheid’ zijn op deze site terug te lezen.

Deel 5: Ommen op weg naar viering 80 jaar vrijheid (5)

Tekst: Harry Woertink – Foto’s: collectie OudOmmen.nl