Aan de muur van het gemeentehuis bevindt zich een gebeeldhouwd oorlogsherdenkingsmonument, ter herinnering aan de strijd voor de vrijheid tegen de onderdrukking in de oorlogsjaren 1940-1945.

1971. Beeldhouwer Titus Leeser in zijn atelier

Sinds 11 april 2015 worden alle uit de gemeente Ommen omgekomen burgers herdacht met hun namen bij het bestaande monument. Hier staat de tekst: “Ter herinnering aan de inwoners van Ommen die door oorlogshandelingen tijdens en na de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen”. Het gaat om 71 namen van omgekomen Ommenaren, inclusief de Joodse bevolking en de Joodse leerlingen van de Internationale Quakerschool Eerde. Ook zij die omgekomen zijn in het voormalig Nederlands-Indië en Korea.

Titus Leeser

Het reliëf van het herdenkingsoorlogsmonument is vervaardigd door beeldhouwer Titus Leeser (1903-1996) en gemaakt van Franse kalksteen. De voorstelling is een verzetsstrijder, landbouwer en soldaat.

Leeser heeft in de uitgebeelde figuren kracht laten uitgaan waarmee Nederland zijn vrijheid heeft herwonnen. In 1956, toen het gemeentehuis aan de Markt was uitgebreid was er plek voor dit monument. Met de verhuizing van het gemeentehuis in 1982 naar de Chevalleraustraat verhuisde ook het monument mee.

Overijssels Verzetsmonument

Titus Leeser is ook de maker van het sculpturale gedeelte van het Overijssels verzetsmonument in Markelo. Uit brokken van een soort harde Franse kalksteen maakte de beeldhouwer drie figuren, twee mannen en een vrouw. Een van de mannen is gewapend met een stengun. De andere is ongewapend, maar uit zijn houding, uit zijn tot vuisten gebalde handen spreekt verbijstering en ontzetting.

In de vrouwenfiguur is dit alles verstild. Met haar voor de borst over elkaar gevouwen handen herdenkt zij zwijgend hen die gevallen zijn in het verzet tegen de bezetter. Zij is dan ook de centrale figuur in het monument, met links van haar de ongewapende en rechts de gewapende verzetsman.

Dit indrukwekkende monument staat op de top van de Markeloseberg met een prachtig uitzicht over het dorp Markelo en wijde omgeving. Het monument wil niet het verzet als zodanig uitbeelden. De Overijsselse mensen van het verzet, die het monument helemaal zelf hebben bekostigd, willen hiermee hun gevallen kameraden eren. Aan beide zijden van de muren zijn de namen vermeld van ongeveer 500 mensen van het verzet, mannen en vrouwen, die in hun strijd tegen de bezetter het leven lieten.

Landgoed Eerde

Ofschoon Titus Leeser in Den Haag is geboren en opgegroeid, kan men hem gerust een Overijsselse beeldhouwer noemen. Niet alleen vanwege zijn 20-jarig verblijf op het landgoed Eerde bij Ommen maar meer nog omdat hij zichzelf een echte bewoner van deze provincie voelde. Hij ontving zijn opleiding aan de Academie voor beeldende kunsten in zijn geboorte plaats en studeerde daarna vijf winters aan de Academie te München. Daar bracht hij een prettige tijd door, mede door de vele buitenlanders onder wie Amerikanen, die deze Academie eveneens bezochten. Van München ging Titus Leeser naar Düsseldorf, Florence en Parijs waar hij zijn studies voltooide. In 1929 vestigde hij zich te Amsterdam, maar drie jaar later reeds vertrok hij naar Ommen, waar hij zijn intrek nam in het voormalige tuinbazenhuis op het landgoed Eerde. Titus Leeser kende dit landgoed en zijn bewoners al vanaf de tijd dat hij als padvinder daar kampeerde. Van 1940 tot 1942 had Titus Leeser eveneens een atelier in Den Haag. Op landgoed Eerde woonde hij tot 1973.

In 1936, de beeldhouwer was toen 33 jaar, hield hij zijn eerste expositie in Den Haag. Direct daarop ontving hij ook de eerste opdracht n.l. van de P.T.T. tot het bouwen van een klein monument bij de zender Kootwijk. Na de bevrijding waren het vooral opdrachten voor oorlogs- en verzetsmonumenten over het hele land die Titus Leeser kreeg.

Gedurende de bezetting heeft Titus Leeser actief deelgenomen aan het verzet. Belangrijk was zijn cultureel verzetswerk in de vorm van het organiseren van geheime tentoonstellingen bij particulieren aan huis, o.a. te Almelo, Groningen en Velp. Uit die tijd dateerden zijn vele innige contacten met zovele mensen van het verzet.

Tekst: Harry Woertink – Foto’s: collectie OudOmmen.nl

Het Overijssels Verzetsmonument in Markelo (foto Nico Kloek/Landschap Overijssel)

2022. Dodenherdenking bij het Ommer gemeentehuis, op de achtergrond het oorlogsherdenkingsmonument