We gaan vandaag 60 jaar terug in de tijd: “Reinier Paping wint Elfstedentocht. Moordende tocht; honderden vielen uit, velen gewond” kopte de Leeuwarder Courant op vrijdag 18 januari 1963 in een speciale avondeditie als de krant verslag doet van de twaalfde Elfstedentocht. 

Onthulling van plaquette in januari 1989 ter gelegenheid van de winnaar van de Elfstedentocht in 1963 Reinier Paping. Reinier Paping in het midden geflankeerd door Jeen van den Berg links en Evert van Benthem, rechts.

Deze tocht werd op 18 januari 1963 verreden en is de geschiedenis ingegaan als de zwaarste Elfstedentocht ooit. Reinier Paping uit Ommen wist toen onder Siberische omstandigheden deze Elfstedentocht op zijn naam te schrijven.

Manufacturier-sportleraar uit Ommen

“Reinier Paping, een 31-jarige manufacturier-sportleraar uit Ommen, heeft de Elfstedentocht 1963 gewonnen. In zijn eentje gewonnen, want al hij Witmarsum was hij uitgelopen en het gehele, moordende traject tussen Harlingen en Dokkum heeft hij met een voorsprong van rond tien minuten gereden op een groepje van drie: Jeen van den Berg van Heerenveen, Anton Verhoeven uit Dussen en Jan Uitham van de Noorderhogebrug hij Groningen. Reinier Paping ging om één minuut voor half vijf voor de ogen van koningin Juliana en prinses Beatrix door de finish bij de Grote Wielen: hij deed 10 uur en 59 minuten over de tocht, dat is aanmerkelijk meer dan de eersten van de vorige tocht noteerden (8 uur 46 minuten), terwijl het record van Jeen van den Berg in 1954 (7 uur en 35 minuten) bij lange na niet werd geëvenaard. Zijn tijd is er al het bewijs van, dat de Elfstedentocht 1963 een moordende tocht is geworden. Tienduizend rijders zijn vanmorgen gestart, waarschijnlijk zullen slechts enkele honderden de finish bereiken. Zeker wanneer het Elfstedenbestuur zal besluiten het dichtsneeuwende traject tussen Bolsward en Harlingen en Harlingen-Dokkum te sluiten, zoals het dat omstreeks één uur met de zuidroute deed voor degenen, die toen Woudsend nog niet waren gepasseerd. Legio zijn de uitvallers, talrijk zijn de gewonden. Alleen de zeer sterken hebben in deze Elfstedentocht een kans gehad”, aldus de Leeuwarder Courant.

Legioen van 10.000 verdween in ijswoestijn
De Elfstedentocht en de naam Reinier Paping zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vandaag, 18 januari 2023, is het zestig jaar geleden dat Paping zegevierend uit de strijd in Friesland tevoorschijn kwam. Een onwerkelijke strijd over tweehonderd bizarre kilometers, want de omstandigheden waarin de wedstrijd plaatsvond waren bar en boos. ’s Werelds grootste schaatswedstrijd heeft nog nooit zoveel slachtoffers geëist als in 1963. Een tocht die de geschiedenis in zou gaan als de zwaarste ooit verreden. Een record aantal uitvallers; een record aantal gewonden. Slechts 57 van de 378 wedstrijdrijders haalden de eindstreep. Van het legioen van bijna tienduizend toerrijders die aan de start verscheen behaalden slechts 126 de eindstreep. De meesten waren verdwenen in de ijswoestijn. De EHBO-posten werkten 18 uren op volle toeren.

Honderden wonden door valpartijen, maar duizenden gevallen van bevriezing van ogen en ledematen. De koude was de gemeenste tegenstander. De tocht werd later bekend als de Hel van 1963. Reinier Paping reed op 18 januari 1963 weg uit een kopgroep en legde de helft van de Elfstedentocht alleen af. Paping finishte na tien uur en 59 minuten op de vaart in Leeuwarden. De eer van het winnen van de tocht was groter dan het prijzengeld: Reinier Paping kreeg twee jaarkaarten voor de ijsbaan in Deventer en een zilveren sigarettendoos. Een onbekende had hem na zijn overwinning nog een tientje gegeven. De prijzen zijn nog een tijdlang uitgestald geweest in de etalage van zijn broer Bonne Paping die aan het aan het Vrijthof in Ommen een kledingzaak had. Ook de sportkleding en de thermo-onderkleding waren uitgestald en werden aangeprezen om bij Bonne te kopen.

Bloemen en taart
“Maand gratis wonen. Ommen huldigde Paping met bloemen en taart. Zaterdagmiddag is Reinier Paping in zijn woonplaats Ommen op spontane en grootse wijze gehuldigd. In een met bloemen getooide auto werd met de beide plaatselijke drumbands een korte tocht door de stad gemaakt. De huldiging vond plaats in de grote, feestelijk versierde hal van de Centrale Werk die aan 1200 personen plaats biedt. Toen Reinier met zijn familie de zaal binnen kwam werd hem een minuten lange ovatie gebracht. De muziekkorpsen Crescendo en Soli Deo Gloria speelden o.l.v. directeur J. Heyink een vrolijke mars. Als eerste bood burgemeester mr. C.P. van Reeuwijk Paping de gelukwensen aan namens het gemeentebestuur en de burgerij, wensen die vergezeld gingen van twee enveloppen met inhoud. Uitvoerig ging spreker in op de geweldige prestatie van Reinier Paping, waarop men in Ommen uitermate trots is. Ik had u gaarne als geschenk een woning aangeboden maar dit was in zo korte tijd onmogelijk. Ik ben echter overtuigd, dat de instanties die hierbij betrokken zijn, ten volle zullen medewerken, zodat u in de kortst mogelijke tijd een eigen woning kunt betrekken. De heer J. Verhoek, kampbeheerder van de Stichting Vakantievreugd, waar R. Paping tijdelijk in een bungalow woont, bood een maand gratis wonen aan. Vervolgens sprak de heer Joh. Hurink namens de IJsclub en de heer A. C. Schuilenburg, die zevenmaal de Elfstedentocht heeft gereden. Nadat de personeelsvereniging Sturka uit Dedemsvaart nog een drieverdiepingentaart hadden aangeboden, kreeg een ontroerde Reinier Paping gelegenheid een dankwoord te spreken. Hij merkte op, dat alles hem deed denken aan de realisering van een schone droom. Voorts werden van alle zijden bloemen aangeboden, zodat de Centrale Werkplaats aan een tuin deed denken. Velen maakten een dankbaar gebruik om de behaalde prijzen van Reinier Paping te bewonderen, waarbij papa H. Paping, zelf een enthousiast schaatsenrijder, (evenals vijf broeders van Reinier), de nodige toelichting gaf”, aldus Trouw op maandag 21 februari 1963.

Elfstedentocht blijkt een huis waard
Dat het winnen van de Elfstedentocht een huis waard zou zijn, zoals burgemeester Van Reeuwijk aan Paping toevertrouwde, leverde de burgemeester nog wel de nodige kritiek op. Paping woonde tijdelijk in een vakantiehuisje en aan die benarde woonsituatie zou de burgemeester een eind willen maken. Met die geste werden twee zaken door elkaar gehaald die niets met elkaar te maken zouden hebben. Een bepaalde prestatie waartoe iemand in staat is kan nooit of te nimmer maatstaf zijn bij de verdeling van woonruimte. Daar gelden alleen recht en billijkheid, was het verwijt aan het adres van de eerste burger van Ommen. De Elfstedenwinnaar maalde er niet om maar bleef in sfeer: hij opende in het volgende jaar een zaak in sportartikelen in Zwolle dat ook zijn woonplaats zou gaan worden.

Kort na de Elfstedentocht van 1963 is Paping nog een tijdje geschorst geweest vanwege het maken van reclame voor een bepaald automerk. Dat zou tegen de amateurbepalingen in zijn, maar Paping liet het er niet bij zitten en maakte met succes bezwaar tegen deze schorsing, zodat hij ook na de Elfstedentocht als amateur kon blijven schaatsen. “Men heeft mij vaak gehuldigd destijds na mijn prestatie in de Elfstedentocht, maar een auto of zeilboot, zoals Sjoukje Dijkstra eens kreeg, viel mij niet ten deel. Persoonlijk ben ik dolblij met mijn bekers die ik in de loop der jaren met schaatswedstrijden heb gewonnen gaf Paping te kennen.”, zo liet Paping enkele jaren na de tocht op tekenen door de krant.

Levende legende
De legendarische zege van Reinier Paping werd op 18 januari 1989 vereeuwigd in een gedenkplaat op de muur van het voormalige gemeentehuis in Ommen. Een eerbetoon aangeboden door het historisch periodiek De Darde Klokke. Bij de onthulling van de plaquette waren behalve de levende legende zelf ook de winnaar van 1954, Jeen van den Berg en de glorieuze triomfator van de Elfstedentochten van 1985 en 1986, Evert van Benthem aanwezig.

Standbeeld

Als oud inwoner van Ommen kreeg Reinier Paping zelfs een standbeeld dicht bij het oude gemeentehuis. Het beeld werd op 15 februari 2013 door hem zelf onthuld. Bij de onthulling waren onder anderen initiatiefnemer Ale Overwijk, kunstenares Loekie Leeuwerik en schaatser Erik Hulzebosch aanwezig. Het kunstwerk geeft Paping weer op het moment dat hij over de finishlijn komt in de ‘Hel van ‘63’. In 2013 werd Paping ook geëerd met zijn eigen postzegel.

Reinier Paping overleed op 20 december 2021. Hij was toen 90 jaar.

Tekst: Harry Woertink – Foto: collectie OudOmmen.nl

Standbeeld van Reinier Paping aan de Vecht in Ommen