Tradities rond de jaarwisseling: December is een maand met tradities en lekker eten. Zuute plassies, speculaas en taaitaai met Sinterklaas. Kransen en kalkoenen met Kerst. Oliebollen en appelflappen op Oudejaarsdag. Er zijn meer oude gebruiken en tradities rond de jaarwisseling.
We zetten enkele (Ommer) tradities op een rijtje.

Knieperties werden vroeger gebakken in gietijzeren knijpijzers die boven het haardvuur werden gehouden

Töafelen
Oudejaarsdag is een dag om etend af te sluiten. Nog steeds wordt de laatste dag van het jaar door Ommer families ‘uitgezeten’ met een ‘Töaefelties aovend’ met op tafel veel meer vlees dan anders. Vroeger was het al zo dat knechten en meiden vrijaf kregen en hun ouderlijke huis opzochten om thuis volop vlees te eten. Töafelen (tafelen) is een tradities die afstamt van een oud offerfeest. Bovendien kon men zich eens te goed doen aan wat anders niet zo royaal gebruikt kon worden.

Knieperties of iezerkoeke
Knieperties (knijpertje), een zoete, dunne harde wafel, werden vroeger gebakken in gietijzeren knijpijzers die boven het haardvuur werden gehouden. Direct na het bakken, als het baksel nog warm is, kan het rond een stokje opgerold worden. Volgens de traditie behoren de wafeltjes in december plat, als kniepertie, gepresenteerd te worden en vanaf Nieuwjaarsdag als nieuwjaarsrolletje (of rolletje of rollechie(n)). De gedachte hierachter is dat in december het oude jaar zich volledig heeft ontvouwen. Op nieuwjaarsdag symboliseert het rolletje het onbekende nieuwe jaar.

Carbidschieten
Het oude jaar wordt met veel lawaai uitgeluid om volgens het oude bijgeloof de boze geesten te verjagen. Tegenwoordig gaat het om veel siervuurwerk. Vijftig jaar geleden was dat anders. De jeugd vermaakte zich met het carbidschieten. Een blikkenbusje met onderin een gaatje geprikt en voorzien van een deksel. Een klontje carbid in de bus en wat spuug erop zorgde voor een chemische reactie. Eén voet op het busje en een lucifers voor het gaatje was er goed voor dat met een knal de deksel van het busje schoot. De jongere jeugd moest het doen met een klappertjespistool, sterretjes of een raket die omhoog gegooid moest worden en het kruid ontploften als het op de grond terecht kwam. Nog steeds wordt op Oudjaarsdag met carbid geschoten maar dan met melkbussen.

Slep’n (Slepen)
In de zestigerjaren was oudejaarsavond goed voor het bij elkaar komen van de jeugd. De Brugstraat was het middelpunt van het afschieten van knallend vuurwerk. Vaak werden vuurtjes gestookt en moest de brandweer er aan te pas komen om ze te blussen. Veel politie op de been, maar hun aanwezigheid werkte vaak provocerend met als gevolg dat met harde hand de gummiknuppel werd gehanteerd. Er was altijd jeugd die meer durfde en allerlei zaken aansleepte dat in de Brugstraat belandde. Variërend van een mestkar uit een schuur aan de Bermerstraat tot de paardewagen van Jan Beniers waarmee hij zijn 1001 artikelen langs de deuren ventte. Aan het slepen is in de kom van Ommen een einde gekomen. In Lemele wordt op Nieuwjaarsdag nog wel steeds de ingang van de kerk gebombardeerd met boerenwagens, werktuigen, hondenhokken, tuinhekken en kruiwagens.

tekst en foto’s: Harry Woertink

Gietijzeren knijpijzers bij het open vuur in het Ommer Streekmuseum

In het Streekmuseum hangen gietijzeren knijpijzers bij het fornuis

Knieperties, een lekker koekje ter gelegenheid van de jaarwisseling

Gelukkig Ni’jjoar

Andere afleveringen uit de reeks “Ommen historisch belicht”:

1 – Algemene begraafplaats aan de Dr.A.C.van Raaltestraat
2 – Burgemeesters van Ommen vanaf 1811
3 – ‘Olde Vechte’, ‘Mulertsdiekie’ en ‘Makkinga’s mölle’
4 – Tot 1975 had Ommen nog een touwslagerij
5 – Ommer zuute plassies, zoete broodjes uit Ommen
6 – Wat heeft Ommen met de wolf
7 – 1908-2008 Crescendo 100 jaar